Messier 78 – NGC 2068
Messier 78 is een reflectienevel op een afstand van ongeveer 1600 lichtjaar van de Aarde in de richting van het sterrenbeeld Orion. Messier 78 is de helderste diffuse reflectienevel die we kennen en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 8,3. In de New General Catalogue is de nevel te vinden als NGC 2068.
Messier 78 beslaat een gebied van 8 * 6 boogminuten, wat overeenkomt met een lineaire diameter van ongeveer 10 lichtjaar. De nevel is vrij gemakkelijk te vinden aangezien hij zich op 2° ten noorden en 1,5° ten oosten van Alnitak bevindt. Dit is de meest oostelijke ster van de Gordel van Orion. Alnitak heeft nog twee andere prominente nevels die ermee in verband staan; de Paardenkopnevel en de Vlamnevel. Messier 78 ligt iets verder van de ster verwijderd dan deze twee.
De nevel is gemakkelijk te zien met een grote verrekijker en een kleine telescoop, die een wazige, komeetachtige lichtvlek laten zien met twee sterren van de 10de magnitude die deze verlichten. Messier 78 is ook zichtbaar in een 10 * 50 verrekijker als een vage vlek, maar daarvoor is een heldere, donkere hemel nodig.
Met een 10 cm telescoop is soms de nevel rond Messier 78 te zien en onder goede omstandigheden ook de nabijgelegen reflectienevel NGC 2071. Met een 20 cm telescoop worden de details van Messier 78 zichtbaar. Ongeveer 1,75° ten oosten van de nevel is een open sterrenhoop van de 9de magnitude te zien, NGC 2112. De sterrenhoop ligt op de achtergrond is bevindt zich op een afstand van ongeveer 2800 lichtjaar. De beste tijd van het jaar om messier 78 waar te nemen is tijdens de winter wanneer Orion hoog aan de hemel staat.
Messier 78 bevindt zich in een gebied aan de hemel waar zich verschillende andere nevels bevinden die behoren tot het Orion Moleculaire Wolk-complex, waaronder NGC 2064, NGC 2067 en NGC 2071. Messier 78 is de helderste reflectienevel in deze groep.
Het Orioncomplex zelf is honderden lichtjaren breed en strekt zich uit van de sterren van de Gordel van Orion tot aan het Zwaard van Orion. Het is een van de helderste en meest actieve stervormingsgebieden aan de sterrenhemel en bevat verschillende beroemde nevels waaronder Messier 42 – de Orionnevel, messier 43 – De Mairan’s nevel, de heldere emissienevel IC 434 die de donkere Paardenkopnevel bevat, de emissienevel die bekend staat als Barnard’s Loop, de Vlamnevel en het grote H II-gebied dat bekend staat als de Lambda Orionis Ring of de Angelfish-nevel, met als middelpunt Lambda Orionis – Meissa.
Messier 78 is een reflectienevel, wat betekent dat hij zeer weinig geïoniseerd gas bevat en alleen het licht van de nabijgelegen sterren weerkaatst. Twee vroege B-type sterren van de 10e magnitude in Messier 78, HD 38563A en HD 38563B, zijn verantwoordelijk voor de verlichting van de stofwolken van de nevel.
Infraroodwaarnemingen van Messier 78 hebben aangetoond dat er minstens 192 sterren zijn ontstaan in de moleculaire wolk die bij de nevel hoort. De wolk staat bekend als Orion B of LDN 1630. De jonge sterren beslaan een gebied van 7 boogminuten aan de sterrenhemel.
Messier 78 bevat ongeveer 45 T Tauri-variabelen. Dit zijn zeer jonge sterren die zich nog niet in de hoofdreeks bevinden en die meestal in de buurt van moleculaire wolken worden aangetroffen. Ze zijn nog bezig samen te trekken alvorens de hoofdreeks te betreden. De nevel herbergt ook ongeveer 17 Herbig Haro-objecten, kleine nevelachtige vlekken die zich in de buurt van jonge sterren vormen wanneer deze gas-jets uitstoten die vervolgens met hoge snelheid in botsing komen met het nabijgelegens tof en gas. Herbig Haro-objecten worden vaak aangetroffen in stervormingsgebieden, waarbij er vaak meerdere rond een enkele ster ontstaan. Ze blijven doorgaans slechts enkele duizenden jaren bestaan voordat ze uiteenvallen.
Messier 78 werd begin 1780 gevonden door Pierre Méchain, een collega van Charles Messier. Messier voegde de nevel op 17 december van dat jaar toe aan zijn catalogus van deepsky-objecten. Hij schreef:
Sterrencluster, met veel neveligheid in Orion en op dezelfde breedtegraad als de ster Delta in de gordel, die heeft gediend om de positie ervan te bepalen; de cluster volgt [ligt ten oosten van] de ster op de uurdraad op 3d 41’, en de cluster ligt boven [ten noorden van] de ster op 27’7”. M. Méchain had deze cluster begin 1780 gezien en rapporteerde: “Aan de linkerkant van Orion; met een diameter van 2 tot 3 minuten zijn twee vrij heldere kernen te zien, omgeven door neveligheid.”
William Herschel observeerde de nevel op 19 december 1783 en noteerde:
Twee grote sterren, duidelijk te onderscheiden, binnen een nevelachtige gloed die lijkt op die in het zwaard van Orion. Er zijn ook drie zeer kleine sterren net zichtbaar in het nevelachtige deel, die deeltjes ervan lijken te zijn. Ik denk dat er een vage straal is van ongeveer een halve graad in oostelijke richting en een andere in zuidoostelijke richting die minder uitgestrekt is, maar ik ben niet helemaal zeker van de realiteit van deze laatste verschijnselen, zoals ik zou willen, en schrijf ze liever toe aan een of andere misleiding. Ik zal in ieder geval mijn oordeel uitstellen tot ik het weer heb gezien bij zeer mooi weer, hoewel de nacht verre van slecht is.
John Herschel catalogiseerde de nevel als h 368 en voegde deze later als GC 1267 toe aan de General Catalogue. Hij beschreef de nevel als een “zeer grote, vezelvormige nevel met drie sterren” en voegde eraan toe dat deze “zich uitstrekt over 5’; abrupt eindigend in het noorden, maar zich uitstrekkend in zuidelijke richting [ZO] voorbij de derde ster.”
De Amerikaanse astronoom Vesto Slipher was in 1919 de eerste die Messier 78, na het bestuderen van het spectrum ervan, als een reflectienevel identificeerde.
Op 23 januari 2004 fotografeerde de Amerikaanse amateurastronoom Jay McNeil de nevel met een 75 mm refractor en ontdekte een nieuwe heldere nevel die niet voorkwam op foto’s die vóór september 2003 waren genomen, met uitzondering van foto’s die in oktober 1966 door amateurastronoom Evered Kreimer waren genomen. De nevel wordt nu McNeil’s Nevel genoemd en wordt beschouwd als een zeer variabele reflectienevel die een jonge ster omringt.
Messier 78 – NGC 2068
| Type object | Reflectienevel |
| Namen en aanduidingen | Messier 78 NGC 2068 |
| Sterrenbeeld | Orion |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 8,3 |
| Schijnbare diameter (boogminuten) | 8 * 6 |
| Straal (lichtjaar) | 5 |
Locatie
Eerste publicatie: 27 september 2025
Bron: Wikipedia, messier-guide & anderen
