Waarnemen – de Kleine Beer

Het sterrenbeeld Kleine Beer is ook bekend als het asterisme de Kleine Steelpan. De Latijnse naam van de Kleine Beer is Ursa Minor. Het sterrenbeeld hielp duizenden jaren lang zeevaarders en navigatoren bij het vinden van de noordelijke hemelpool en gidste hen op hun reizen.

In de mythologie zijn er verschillende versies over de Grote en de Kleine Beren. Het meest vertelde verhaal gaat over de vrouw Callisto die door een van de goden in een beer wordt veranderd. Als haar zoon Arcas haar in een bos ontmoet en op het punt staat haar te doden (als een beer), verandert Zeus hem ook in een beer. Hierna plaatste Zeus ze dichtbij elkaar aan de noordelijke sterrenhemel.

Op zoek naar de Kleine Beer

Op het noordelijk halfrond is de Kleine Beer circumpolair. Dat betekent dat we het sterrenbeeld iedere nacht kunnen zien. Als eerste ga je op zoek naar de meer herkenbare steelpan van de Grote Beer. Daarna gebruik je de twee aanwijssterren om bij de Kleine Beer te komen. Deze twee aanwijssterren zijn de laatste twee sterren van de pan van de Grote Beer. Van hieruit trek je een lijn door deze twee sterren richting noorden tot je bij de volgende heldere ster aankomt. Deze ster is de Poolster oftewel Polaris.

Polaris is de helderste ster in de Kleine Beer en blijft de gehele nacht op dezelfde plek aan de sterrenhemel staan. De noordpool van de Aarde wijst nagenoeg precies in de richting van deze ster. Als de Aarde om zijn as draait lijkt het alsof alle sterren om dit punt heen draaien. Reizigers die richting noorden gaan kijken in de richting van de poolster. Voor reizigers die richting westen gaan bevindt de poolster zich aan hun rechterzijde en zo verder.

De sterren van de Kleine Beer

Polaris – de Poolster – bevindt zich aan het einde van de steel van de steelpan van de Kleine Beer. Polaris heeft een visuele helderheid van magnitude 1,98 en het is de helderste ster van het sterrenbeeld. De ster is ongeveer 433 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

De Kleine Beer heeft nog twee andere heldere sterren. Woon je echter in een omgeving met veel lichtvervuiling dan zijn deze drie sterren mogelijk alles wat je van de Kleine Beer kan zien. Het sterrenbeeld zal daardoor lastig zijn te herkennen. De andere twee heldere sterren bevinden zich aan het einde van de kom van de Kleine Steelpan. Kochab heeft een helderheid van magnitude 2,08 en is 130 lichtjaar van ons verwijderd. Pherkad is met een helderheid van magnitude 5,05 een beetje zwakker. Pherkad is ongeveer 487 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

Je kan de mate van lichtvervuiling testen door te kijken of je de rest van de Kleine Steelpan kan zien. De overige sterren hebben een helderheid van magnitude 4,2 tot 4,9.

Deep-sky objecten in de Kleine Beer

De Kleine Beer heeft één deep-sky object dat het noemen waard is en dat is dan ook alleen maar vanwege de nabijheid tot de hemelpool. Je hebt een grote telescoop en een donkere omgeving nodig om dit sterrenstelsel te zien. Het is NGC 3172, ook wel Polarissima Borealis genoemd. Het is een sterrenstelsel met een visuele helderheid van magnitude 14,9. Het sterrenstelsel bevindt zich ongeveer 1,5° ten zuidoosten van de Poolster. Het is het meest noordelijke deep-sky object.

Samengevat: de Kleine beer heet Ursa Minor maar je kent het wellicht ook als de Kleine Steelpan. De helderste ster is Polaris, de Poolster.

Meer over het sterrenbeeld Kleine Beer – Ursa Minor op Kuuke’s Sterrenbeelden.

Eerste publicatie: 23 juni 2023
Bron: Earthsky