Zaniah- Eta Virginis
Eta Virginis is de hoofdcomponent in een drievoudig stersysteem dat ongeveer 265 lichtjaar van de Aarde is verwijderd in de richting van het sterrenbeeld Virgo – Maagd. Met een gecombineerde schijnbare helderheid van magnitude 3,89 is het de 9de helderste ster in de Maagd. Zaniah is een van de 6 sterren die de Y van Virgo vormen, een asterisme dat vaak wordt gebruikt om de Virgo Cluster van sterrenstelsels op te zoeken.
Stersysteem
Het Eta Virginis-systeem bestaat uit de dubbelster Eta Virginis A en een derde component, Eta Virginis B. het systeem heeft de spectrale classificatie A2 V en dat wijst op een witte hoofdreeksster. De drie componenten hebben massa’s van 2,50; 1,89 en 1,66 zonsmassa. De primaire ster Eta Virginis Aa heeft een oppervlaktetemperatuur van 9300 Kelvin en draait met een snelheid van 18 km/s om zijn as.
Eta Virginis A en Eta Virginis B draaien met een periode van 7896,2 dagen om elkaar heen. Eta Virginis Aa en Eta Virginis Ab hebben een baanperiode van 71,79 dagen. De componenten Eta Virginia Aa en Ab zijn slechts 0,6 Astronomische Eenheden van elkaar gescheiden.
De drie componenten werden in 2002 voor het eerst afzonderlijk waargenomen toen het systeem met de Naval Prototype Optical Interferometer (NPOI) werd bekeken. De waarnemingen toonden aan dat de componenten Eta Virginis Aa en Eta Virginis Ab tussen de 4 en 9 milliboogseconden van elkaar waren gescheiden.
Wetenswaardigheden
Zaniah bevindt zich 2° ten noorden van de ecliptica en kan dus door de Maan en soms door planeten worden bedekt. De ontdekking van een drievoudig systeem werd gedaan tijdens bedekkingen door de Maan.
De Griekse astronoom en filosoof Timocharis beschreef op 12 oktober 272 voor Christus een conjunctie tussen Zaniah en Venus. De ster werd op 27 september 1843 door Venus bedekt en een volgende bedekking zal plaatsvinden op 19 november 2445.
Zaniah bevindt zich tussen de hemelequator en de ecliptica, ongeveer 40’ ten zuiden van de evenaar en 5° ten oosten van de herfstequinox. De herfstequinox is het punt waar de schijnbare baan van de Zon langs de hemel (de ecliptica) de hemelequator snijdt (de projectie van de evenaar van de Aarde in de ruimte). Zaniah en de helderdere Zeta Virginis – Heze bevinden zich bijna precies op de lijn van de hemelevenaar.
Zaniah is een van de 6 relatief heldere sterren die de Y van Virgo vormen, dit is een asterisme dat het westelijke deel van Virgo domineert en ervoor zorgt dat het sterrenbeeld herkenbaar is. De vervormde Y bestaat uit de heldere sterren Spica – Alpha Virginis, Porrima – Gamma Virginis, Minelauva – Delta Virginis, Vindemiatrix – Epsilon Virginis, Zavijava – Bèta Virginis en Zaniah – Eta Virginis. Het asterisme kan gebruikt worden om de Virgo Cluster van sterrenstelsels op te zoeken. Het centrum van de cluster bevindt zich ongeveer halverwege Vindemiatrix, de meest linkse ster van de Y, en Denebola in het sterrenbeeld Leo – Leeuw.
Naamgeving
De naam Zaniah komt van het Arabische woord zāwiyah, wat “hoek” betekent en van de frase zāwiyat al-cawwa’, “de hoek van de blaffende (hond).” De naam verwijst naar een oud Arabisch asterisme. De ster heeft dezelfde etymologie als Zavijava – Bèta Virginis.
In de Arabische astronomie vormen Zaniah, Zavijava, Porrima, Minelauva en Vindemiatrix een asterisme dat bekend stond als Al ʽAwwāʼ, wat “de blaffer” of “blaffen” betekent.
De 17de-eeuwse Egyptische astronoom Al Achsasi al Mouakket noemde Eta Virginis in zijn Calendarium Thanih al Aoua, wat “de twee blaffer” betekent. De naam werd later naar het Latijn vertaald als Secunda Latratoris.
Op 12 september 2016 kreeg Eta Virginis officieel de naam Zaniah toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie. De naam heeft formeel alleen betrekking op de hoofdcomponent maar wordt meestal voor het gehele systeem gebruikt.
In de Chinese astronomie werd Zaniah 太微左垣一 (Tài Wēi Zuǒ Yuán yī) genoemd, de eerste Ster van de Linkermuur van de Hemelse Paleisomheining. Dit asterisme bestond uit Zaniah samen met Porrima, Minelauva, Vindemiatrix en Diadem – Alpha Coronae Borealis. Eta Virginis was de Linker Wet Administrator (左執法,Zuǒzhífǎ) en de Hemelse Paleisomheining vertegenwoordigde het keizerlijke hof.
De Chinezen kenden de ster ook als Yih Mun, Twan Mun of Tien Mu, wat “Hemelse Poort” betekent.
Locatie
Omdat Zaniah deel uitmaakt van een relatief helder asterisme is de ster eenvoudig te vinden. Het is de middelste ster in het rechterdeel van de gekromde Y.
Spica en de rest van de Y van Virgo kunnen worden gevonden aan de hand van de sterren van de Grote Beer. Volg de boog van de sterren die de steel van de steelpan vormen naar de oranje rode ster Arcturus in het sterrenbeeld Ossenhoeder en vervolg de lijn vervolgens door naar de heldere ster Spica.
Spica bevindt zich aan de basis van de Y, Porrima is de middelster ster van de kom, Zaniah en Zavijava vormen de rechterzijde van de kom en de helderdere Minelauva en Vindemiatrix vormen de linkerkant. Zaniah bevindt zich tussen de helderdere Porrima en Zavijava. Zavijava bevindt zich ongeveer halverwege Spica en Regulus in de Leeuw.
Sterrenbeeld
Zaniah bevindt zich in het sterrenbeeld Virgo – Maagd. Virgo is het op een na grootste sterrenbeeld aan de hemel, het beslaat een oppervlakte van 1294 vierkante graden. Het is een van de 15 equatoriale sterrenbeelden en is zichtbaar vanaf ongeveer alle plekken ter wereld gedurende minstens een deel van het jaar.
Net zoals andere sterrenbeelden van de Dierenriem werd het in de 2de eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in zijn Almagest beschreven. Bijna alle 48 Griekse sterrenbeelden (met uitzondering van Argo Navis) bestaan tegenwoordig nog altijd.
In de Griekse en Romeinse mythologie werd het sterrenbeeld Virgo – Maagd geassocieerd met de vruchtbaarheidsgodinnen Demeter en Ceres. Ook werd het sterrenbeeld gekoppeld aan de Griekse godin Dike, de godin van de rechtvaardigheid.
Virgo is het beste bekend van de heldere ster Spica en de Virgo Cluster van sterrenstelsels. Virgo is de 16de helderste ster aan de sterrenhemel. De hete blauwe ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 0,97 en is ongeveer 250 lichtjaar van ons verwijderd.
De Virgo Cluster bevindt zich op een afstand van ongeveer 54 miljoen lichtjaar en bevat tussen de 1300 en 2000 sterrenstelsels. De helderste leden werden in de jaren 1770 en 1780 gevonden. Het zijn o.a. de heldere elliptische stelsels Messier 49, Messier 60, Messier, 87 en Messier 89, de spiraalstelsels Messier 58, Messier 61 en Messier 90 en de lensvormige stelsels Messier 84 en Messier 86.
In Virgo bevindt zich ook het beroemde Sombrero stelsel – Messier 40. Dit sterrenstelsel bevindt zich op de grens met het sterrenbeeld Corvus – Raaf en maakt geen deel uit van de Virgo cluster.
Naast Spica zijn de opvallende sterren in het sterrenbeeld de gele reus Vindemiatrix – Epsilon Virginis, de geelwitte reus Syrma – Iota Virginis, de oranje reus Kang – kappa Virginis, de nabijgelegen rode dwerg Ross 128 en de gele hoofdreeksster 61 Virginis waar zich drie bekende exoplaneten bevinden.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in Maagd te bekijken is de maand mei als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon komt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties tussen de 80° en -80°.
De 10 helderste sterren in Virgo Maagd zijn Spica (Alpha Vir, mag. 0,97), Porrima (Gamma Vir, mag. 2,74), Vindemiatrix (Epsilon Vir, mag. 2,83), Heze (Zeta Vir, mag. 3,38), Minelauva (Delta Vir, mag. 3,39), Zavijava (Bèta Vir, mag. 3,60), 109 Virginis (mag. 3,72), Mu Virginis (mag. 3,88), Zaniah (Eta Vir, mag. 3,89) en Nu Virginis (mag. 4,04).
Eta Virginis – Zaniah
| Spectraalklasse | A2 V of A2 IV |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 3,89 |
| Hoekgrootte (boogminuten) | 0,0017 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -0,66 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 265 – 81 |
| Radiale snelheid (km/s) | 5,24 |
| Massa (zon=1) | 2,50 (η Vir Aa), 1.89 (η Vir Ab), 1.66 (η Vir B) |
| Temperatuur (Eta Vir Aa – Kelvin) | 9300 |
| Rotatiesnelheid (Eta Vir Aa, km/s) | 18 |
| Sterrenbeeld | Virgo – Maagd |
| Namen en aanduidingen | Zaniah Eta Virginis 15 Virginis HD 107259 |
Eerste publicatie: 21 mei 2025
Bron: Wikipedia, starfacts & anderen
