Alderamin – Alpha Cephei

Alderamin, Alpha Cephei (α Cep) is een witte hoofdreeksster. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,51. Het is de helderste ster van het sterrenbeeld Cepheus. Alderamin is 49 lichtjaar van ons verwijderd.

Ster

Alderamin is een hoofdreeksster van spectraaltype A8Vn. De ster heeft een massa van 1,74 zonsmassa en een straal van 2,3 keer die van de Zon. De effectieve temperatuur bedraagt 7740 kelvin end at levert een lichtsterkte op van 17 keer die van de Zon. Men neemt aan dat de ster bezig is om van de hoofdreeks weg te evolueren en een subreus gaat worden.

Alderamin draait heel snel om zijn as. De geprojecteerde rotatiesnelheid aan de evenaar bedraagt 246 kilomeer per seconde. De ster draait in minder dan 12 uur om zijn as en dat is aanzienlijk sneller dan de Zon die daar bijna een maand voor nodig heeft.

Alderamin is ook een bron van röntgenstraling en dat wijst op een behoorlijke magnetische activiteit die niet typisch is voor snel draaiende sterren.

Wetenswaardigheden

Alderamin is een van de sterren die fungeren als indicatoren voor het ware noorden en die van wege de precessie van de equinoxen op hun beurt Poolster zijn. Momenteel is Polaris, Alpha Ursae Minoris onze Poolster maar vanwege de axiale precessie van de Aarde zal de ster deze rol niet voor altijd behouden en de ster is ook iet altijd de dichtstbijzijnde zichtbare ster bij de noordelijke hemelpool

De precessiecyclus duurt ongeveer 25.770 jaar en Alderamin is een van de zichtbare sterren die binnen een paar graden van de pool komen en gedurende de cyclus het ware noorden markeren. De ster komt binnen 3° van de noordelijke hemelpool wat betekent dat het niet zo’n nauwkeurige indicator is voor het ware noorden als Polaris die binnen slechts 0,5° komt. Met een schijnbare helderheid van magnitude 1,98 is Polaris ook iets helderder dan Alderamin.

Alderamin vervulde deze rol voor het laatst omstreeks 18.000 voor Christus. Omstreeks 7500 na Christus zal Alderamin weer onze Poolster zijn en de rol overnemen van Iota en Bèta Cephei. Deze sterren zullen deze positie delen als de Poolster nadat Errai, Gamma Cephei aan de beurt is geweest. De pool zal zich omstreeks 3000 na Christus halverwege Polaris en Errai bevinden en omstreeks 4000 na Christus zal Errai het dichtst bij de pool zijn. Alderamin zal worden opgevolgd door de aanzienlijk helderdere Deneb van het sterrenbeeld Zwaan – Cygnus.

Naam

De naam Alderamin komt van het Arabische al-dhirā‘ al-yamīn wat “de rechterarm” betekent. De uitdrukking werd opgenomen al AlDeraimin in de Alfonsijnse Tabellen van 1521 en werd uiteindelijk Alderamin.

Op 20 juli 2016 werd de naam goedgekeurd door de Working Group on Star Names (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie.

In de Chinese astronomie is Alderamin een van de sterren die een asterisme vormen dat de Hemelse Haak wordt genoemd. De Chinezen kennen de ster als 天鈎五 (Tiān Gōu wu) en dat betekent de Vijfde Ster van de Hemelse Haak.

De Turks-Mongoolse astronoom en wiskundige Ulugh Beg (1394 – 1449) zag Alderamin, Alfirk (Bèta Cephei) en Eta Cephei als al-Kawākib al-Firq, “de sterren van de kudde”

Locatie

Alderamin bevindt zich in hetzelfde gebied als het W-vormige asterisme van het sterrenbeeld Cassiopeia en is daarom relatief eenvoudig te vinden. Een denkbeeldige doorgetrokken lijn van Schedar door Caph leidt rechtstreeks naar Alderamin. Cepheus is een relatief zwak sterrenbeeld maar zijn helderste ster, Alderamin, is niet moeilijk te vinden.

Alderamin bevindt zich in de buurt van de noordelijke hemelpool en daarom is de ster voor de meeste waarnemers op het zuidelijk halfrond niet zichtbaar. De ster is zichtbaar vanaf de -27ste breedtegraad en is voor waarnemers vanuit Nederland circumpolair. Dat betekent dat de ster nooit ondergaat en iedere heldere nacht van het jaar zichtbaar is.

Alderamin bevindt zich in de buurt van twee bekende deep sky-objecten. NGC 6946 (het Vuurwerkstelsel) is een helder spiraalvormig sterrenstelsel waar we van boven op kijken. Het bevindt zich op de grens van Cepheus en Cygnus – Zwaan. Het sterrenstelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 9,6 en bevindt zich op een afstand van 25,2 miljoen lichtjaar van de Aarde. Het heeft zijn naam te danken aan de 10 supernova’s die er de laatste eeuw in zijn waargenomen.

IC 1396 is een enorme emissienevel die honderden lichtjaren of meer dan 3° aan de hemel omspant en die ongeveer 2400 lichtjaar van ons is verwijderd. Tot de nevel behoren o.a. de Olifantenslurfnevel, een concentratie van stof en gas die genoemd is naar zijn merkwaardige vorm. Ook de beroemde rode superreus of hyperreus Mu Cephei, ook bekend als de Granaatster van Herschel, bevindt zich aan de rand van de nevel.

Sterrenbeeld

Alderamin bevindt zich in het sterrenbeeld Cepheus. Cepheus is een van de Griekse sterrenbeelden die in de 2^de eeuw na Christus voor het eerst werden gecatalogiseerd door de Grieks-Romeinse astronoom Ptolemeus. Cepheus behoort tot de sterrenbeeldenfamilie Perseus en vertegenwoordigt Cepheus, de koning van Aethiopia, echtgenoot van Cassiopeia en de vader van Andromeda, de vrouw van Perseus.

Cepheus kent een aantal opmerkelijke sterren, waaronder Delta Cephei, het prototype voor de Cepheïde-veranderlijke sterren, Bèta Cephei – Alfirk, het prototype van de Bèta Cepheïde-veranderlijke sterren, de rode superreuzen Mu Cephei en VV Cephei A. Deze twee behoren beide tot de grootste bekende sterren. De dubbelster Omicron Cephei en het meervoudige stersysteem Xi Cephei – Kurhah.

Heldere deep sky-objecten in Cepheus zijn o.a. NGC 6946 – het Vuurwerkstelsel, de open sterrenhoop NGC 188, de stervormende nevel NGC 7538, Sharpless 155 – de Grotnevel, NGC 7380 – de Tovenaarsnevel, NGC 7023 – de Irisnevel en Sh2-136 – de Spooknevel.

De 10 helderste sterren in Cepheus zijn Alderamin (Alpha Cep, mag. 2,51), Errai (Gamma Cep, mag. 3,21), Alfirk (Beta Cep, mag. 3,23), Zeta Cephei (mag. 3,35), Eta Cephei (mag. 3,43), Iota Cephei (mag. 3,51), Delta Cephei A (mag. 4,07), Epsilon Cephei (mag. 4,18), Theta Cephei (mag. 4,22), and Mu Cephei (4,23).

Alpha Cephei – Alderamin

Eerste publicatie: 30 oktober 2024