Algieba – Gamma Leonis
Gamma Leonis , Algieba is een dubbelster in het sterrenbeeld Leo – Leeuw. Met een gecombineerde helderheid van magnitude 2,08 is het de op een na helderste ster in de Leeuw. De hoofdcomponenten heeft een exoplaneet, Gamma Leonis b, die in 2009 is gevonden. Gamma Leonis bevindt zich op een afstand van ongeveer 130 lichtjaar van de Aarde. Het is een van de zes heldere sterren die de Sikkel van Leeuw vormen. Dit is een opvallend asterisme in de vorm van een omgekeerd vraagteken dat de manen en de schouders van de leeuw markeert.
Stersysteem
Gamma Leonis is een dubbelster bestaande uit twee reuzen. De twee componenten, Gamma1 en Gamma2 Leonis, draaien met een periode van 510,3 jaar op een gemiddelde afstand van 170 Astronomische Eenheden om een gemeenschappelijk zwaartepunt. Ze volgen een sterk excentrische baan die hen tot op 23 AE van elkaar brengt. De grootste afstand tussen de twee sterren bedraagt 313 AE. De sterren zijn 4,24 boogseconden van elkaar gescheiden en kunnen met grotere verrekijkers en kleine telescopen worden gescheiden.
De hoofdcomponent, Gamma1 Leonis, is een oranje reus van spectraalklasse K1 III. Sommige bronnen geven de ster de classificatie K1IIIFe-1 of K1IIIbVN-0.5 en dat duidt op een ondervertegenwoordiging van ijzer (Fe) en cyanide (CN).
Gamma1 Leonis heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,37. Met een effectieve temperatuur van 4470 Kelvin heeft de ster een lichtsterkte van 320 keer die van de Zon. De ster heeft een massa van 1,23 zonsmassa en toen de ster van de hoofdreeks af bewoog expandeerde hij tot een straal van 31,88 keer die van de Zon.
Verschillende bronnen geven verschillende stellaire parameters voor Gamma1 Leonis. Er wordt een grootte van 23 * de Zon en een lichtsterkte van 180 * die van de Zon aangegeven terwijl er ook waardes van 29 * de straal van de Zon en een lichtsterkte van 285 * die van de Zon gegeven. De exacte parameters van de ster zijn onzeker.
De metgezel, Gamma2 Leonis, is een gele reus van spectraalklasse G7 IIIb (of G7IIICN-I, wat wijs top een tekort aan cyanide). Met een schijnbare helderheid van magnitude 3,64 is de ster merkbaar zwakker dan de hoofdcomponent. De stellaire parameters van de ster zijn onzeker maar de ster heeft een massa van ongeveer 2,5 zonsmassa, een straal van 12 keer die van de Zon en een lichtsterkte van 72 keer die van de Zon. Andere bronnen geven een straal aan die tien keer die van de Zon is en een lichtsterkte van 50 keer die van de Zon.
Gamma Leonis is een vermoedelijke variabele. Er is waargenomen dat de helderheid varieert tussen magnitude 1,84 en 2,03. Het is onzeker welke van de twee sterren verantwoordelijk is voor de variaties.
Planeet
Op 6 november 2009 werd een planetaire begeleider rond Gamma1 Leonis aangekondigd. De exoplaneet werd gevonden met behulp van de radiale snelheidsmethode. De exoplaneet wordt Gamma1 Leonis b genoemd en heft een massa van 8,8 keer die van Jupiter en draait in een baan om zijn ster op een afstand van 1,19 Astronomische Eenheden waardoor de planeet 1,2 jaar nodig heeft om een baan om zijn ster te voltooien. Het team dat de planeet ontdekte, ontdekte ook een extra periodiciteit van 1340 dagen die niet werd verklaard door stellaire pulsaties en die zou kunnen duiden op de aanwezigheid van een andere planeet. De onbevestigde tweede planeet zou een massa van 2,14 * die van Jupiter hebben en in een baan om Algieba draaien op een afstand van 2,6 AE met een periode van 1340 dagen.
Wetenswaardigheden
Algieba is een van de zes heldere sterren in Leeuw die een asterisme vormen dat de Sikkel van Leeuw wordt genoemd. De sikkel van Leeuw lijkt op een achterwaarts vraagteken en bestaat uit de sterren Epsilon Leonis, Mu Leonis – Rasalas, Zeta Leonis – Adhafera, Gamma Leonis – Algieba, Eta Leonis en Alpha Leonis – Regulus. Het asterisme vormt de kop en de schouders van de Leeuw, de heldere Regulus vormt het hart. Regulus en de superreus Eta Leonis vormen het handvat van de sikkel, het binnenste deel van het blad wordt omlijnd door Algieba, Adhafera en Rasalas en Epsilon Leonis markeert het uiteinde van het blad.
Hoewel het Gamma Leonis-systeem op één na helderste lichtpunt in Leeuw is, is Gamma1 Leonis – Algieba de vierde individuele helderste ster in het sterrenbeeld. Beide componenten van Gamma Leonis worden overschaduwd door Bèta Leonis – Denebola en Delta Leonis – Zosma.
Algieba bevindt zich in de buurt van de radiant van de jaarlijkse Leoniden. De meteorenzwerm der Leoniden worden geassocieerd met de komeet Tempel-Tuttle. Ze pieken midden november en veroorzaken elke 33 jaar een ware meteorenstorm. De laatste werd waargenomen in 1998. De radiant van de meteorenzwerm ligt net ten westen van Algieba en Adhafera vlakbij het centrum van de sikkel.
Naamgeving
De naam Algieba komt van het Arabische Al-Jabhah, wat “het voorhoofd” betekent. De naam verwijst niet naar de positie van de ster in Leeuw, aangezien Algieba niet het voorhoofd van de Leeuw markeert. Het is een van de sterren die de manen omlijnen. De naam werd historisch ook gespeld als Al Gieba en Algeiba. De formele namen Delta Scorpii – Dschubba en Nu Scorpii – Jabbah delen dezelfde etymologie.
De naam Algieba werd op 20 juli 2016 door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie goedgekeurd. De naam is formeel alleen van toepassing op de component Gamma1 Leonis.
De Latijnse naam van Gamma Leonis was Juba – leeuwenmanen. Deze naam werd gebruikt door de 17de-eeuwse Duitse astronoom Johann Bayer die Griekse letteraanduidingen aan sterren toekende.
De Chinezen kennen Algieba als de Twaalfde Ster van Xuanyuan (軒轅十二). Het Chinese asterisme genaamd Xuanyuan, de Gele Keizer, bestaat uit 17 sterren waaronder Zeta Leonis – Adhafera, Alpha Leonis – Regulus, Lambda Leonis – Alterf, Mu Leonis – Rasalas, Omicron Leonis – Subra, Epsilon Leonis, Rho Leonis, Kappa Leonis, 10 Ursae Majoris, Alpha Lyncis en 38 Lyncis. Het asterisme maakt deel uit van het Ster-huis, een van de zuidelijke huizen van de Vermiljoenen Vogel.
Locatie
Omdat Algieba deel uitmaakt van de Sikkel van Leeuw is de ster gemakkelijk te herkennen. Zowel de ster als het asterisme zijn op een heldere nacht goed zichtbaar. De Sikkel kun je vinden aan de hand van de sterren van de Grote Beer. Een lijn getrokken vanuit Megrez door Phecda (de binnenste sterren van de pan van de Beer) wijst de weg naar Regulus, de ster aan de basis van de sikkel.
Vanaf Regulus is Algieba de tweede ster.
Algieba en zijn noordelijke buur Adhafera kunnen worden gebruikt om de compacte groep sterrenstelsels Hickson 44 te vinden. de groep bevindt zich op een afstand van ongeveer 80 miljoen lichtjaar en is te vinden op ongeveer halverwege de twee sterren. De groep bestaat uit vier leden: de spiraalstelsels NGC 3190 en NGC 3193 en de balkspiralen NGC 3185 en NGC 3187.
In de directe omgeving van Algieba bevinden zich verschillende sterrenstelsels. Het lensvormige sterrenstelsel NGC 3222, het elliptische dwergsterrenstelsel NGC 3226 en het spiraalstelsel NGC 3227 liggen net ten oosten van de ster en het spiraalstelsel NGC 3213 bevindt zich ten zuidoosten. NGC 3226 en NGC 3227 vormen een interactief paar en worden gecatalogiseerd als Arp 94 in de Atlas of Peculiar Galaxies. Ze hebben een schijnbare helderheid van magnitude 12,3 en 11,1.
Sterrenbeeld
Algieba bevindt zich in het sterrenbeeld Leo – Leeuw. Leeuw strekt zich uit over een oppervlakte van 947 vierkante graden aan de noordelijke hemel en het is in grootte het 12de sterrenbeeld. Zoals alle sterrenbeelden van de dierenriem werd het voor het eerst gecatalogiseerd door de Griekse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus en wordt het tot de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden gerekend. In de Griekse mythologie wordt het sterrenbeeld geassocieerd met de Nemeaanse leeuw, een van de twaalf opdrachten van Hercules.
Het sterrenbeeld Leeuw staat bekend om zijn kenmerkende vorm waarbij de sterren van de sikkel de kop van de leeuw vormen, Regulus het hart markeert, Chertan en Zosma de romp en Denebola de staart. Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld is de 21ste helderste ster aan de hemel.
Andere opmerkelijke sterren in het sterrenbeeld zijn onder andere de rode dwerg Wolf 359, op een afstand van slechts 7,86 lichtjaar een van de meest nabije sterren. En de Ster van Caffau, een van de oudst bekende sterren in de Melkweg met een geschatte leeftijd van 13 miljard jaar. Icarus, een van de meest verre sterren die tot nu toe bekend zijn, de koolstofster CW Leonis, de Mira-variabele ster R Leonis en de witte superreus Eta Leonis.
Leeuw bevat ook verschillende heldere deepsky-objecten. De bekendste zijn de groepen sterrenstelsels die bekend staan als de Leo Triplet en de Leo I-groep. De Leo Triplet bestaat uit de sterrenstelsels Messier 65, Messier 66 en NGC 3628. Leo I omvat de heldere sterrenstelsels Messier 85, Messier 96 en Messier 105.
Andere interessante deepsky objecten in de Leeuw zijn NGC 3370, het botsende paar NGC 3226 en NGC 3227 en het elliptische stelsel NGC 3842 dat het helderste lid is van de Leo Cluster van sterrenstelsels.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in de Leeuw waar te nemen is de maand april als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties tussen 90° N en 65° Z.
De 10 helderste sterren in Leo zijn Regulus (Alpha Leo, mag. 1,40), Algieba (Gamma Leo, mag. 2,08), Denebola (Bèta Leo, mag. 2,11), Zosma (Delta Leo, mag. 2,56), Epsilon Leonis (mag. 2,98), Chertan (Theta Leo, mag. 3,32), Adhafera (Zeta Leo, mag. 3,33), Eta Leonis (mag. 3,49), Subra (Omicron Leo, mag. 3,52) en Rho Leonis (mag. 3,9).
Gamma Leonis – Algieba
| Spectraalklasse | K1 III + G7 IIIb |
| Variabel type | Vermoedelijk |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,08 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -0,27 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 130 – 39,9 |
| Radiale snelheid (km/s) | -36,24 |
| Sterrenbeeld | Leo – Leeuw |
| Namen en aanduidingen | Gamma Leonis 41 Leonis |
Gamma1 Leonis
| Spectraalklasse | K1 III |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,37 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -0,27 |
| Radiale snelheid (km/s) | -36,98 |
| Massa (zon) | 1,23 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 320 |
| Straal (zon=1) | 31,88 |
| Temperatuur (Kelvin) | 4470 |
| Namen en aanduidingen | Gamma Leonis A Gamma1 Leonis 41 Leonis A HD 89484 Algieba |
Gamma2 Leonis
| Spectraalklasse | G7 III |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 3,64 |
| Absolute helderheid (magnitude) | 0,98 |
| Radiale snelheid (km/s) | -36,3 |
| Massa (zon=1) | 2,5 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 72 |
| Straal (zon=1) | 12 |
| Temperatuur (Kelvin) | 4980 |
| Namen en aanduidingen | Gamma Leonis B Gamma2 Leonis 41 Leonis B HD 89485 |
Eerste publicatie: 27 april 2024
Bron: Wikipedia & anderen
