Gienah – Gamma Corvi
Gamma Corvi is de hoofdcomponent van een dubbelstersysteem in het sterrenbeeld Corvus – Raaf. De ster is ongeveer 154 lichtjaar van de Aarde verwijderd en heeft een visuele helderheid van magnitude 2,59. Het is daarmee de helderste ster in de Raaf.
Stersysteem
Het Gamma Corvi-systeem bestaat uit Gamma Corvi A, een blauwe reus van spectraalklasse B8 III en een minder massieve begeleider van spectraalklasse K5 V – M5 V.
Gamma Corvi A, formeel Gienah geheten, heeft een massa van ongeveer 4,2 zonsmassa en een lichtsterkte van 331 keer die van de Zon. De ster heeft een geprojecteerde rotatieperiode van 30 m/s. de leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 160 miljoen jaar.
De begeleider, Gamma Corvi B, is een oranje (K) of rode (M) dwerg met een massa van 0,8 zonsmassa. De omlooptijd is berekend op 158 jaar op een gemiddelde afstand van 50 Astronomische Eenheden.
Gienah is een zogenaamde kwik-mangaanster, een chemisch bijzonder ester met in zijn spectrum ongewoon hoge abundanties van kwik en mangaan. Kwik-mangaansterren hebben typisch een oppervlaktetemperatuur tussen 10.000 en 15.000 Kelvin en draaien relatief langzaam om hun as. Dit resulteert in een rustige atmosfeer. Andere heldere kwik-mangaansterren zijn onder andere Alpheratz in het sterrenbeeld Andromeda, Maia in de Pleiaden in Stier, Elnath in Stier en Muliphein in Grote Hond.
In het spectrum van Gienah zijn ook elementen als Beryllium, Boor, Calcium, Fosfor, Titanium, Koper, Zink, Gallium en Yttrium oververtegenwoordigd.
Wetenswaardigheden
Gienah maakt deel uit een asterisme dat bekend is onder de naam Spica’s Spanker. Een spanker is een soort zeil en het asterisme bestaat uit de helderste sterren van de Raaf: Gienah, Algorab, Kraz en Minkar. Een lijn verlengd vanuit Gienah door Algorab wijst naar pica in de Maagd.
Gienah is een van de 58 sterren die gebruikt worden in de hemelnavigatie. Het is de enige navigatiester in Corvus. De ster behoort tot een groep van 13 equatoriale navigatiesterren op de westelijke hemelbol. Andere sterren in deze groep zijn Rasalhague en Sabik in de Slangendrager, Arcturus in de Ossenhoeder, Nunki in Boogschutter, Antares in Schorpioen, Spica in Maagd, Fomalhaut in Zuidervis, Altair in Arend, Enif en Markab in Pegasus, Zubenalgenubi in Weegschaal en Alphecca in de Noorderkroon. Vanwege hun positie binnen 30° van de hemelevenaar zijn deze sterren ten minste een deel van het jaar vanaf de meeste locaties op Aarde zichtbaar.
Met een schijnbare helderheid van magnitude 2,59 is Gienah de 100ste helderste ster aan de sterrenhemel. De ster is een beetje zwakker dan Zosma in Leeuw en ongeveer even helder dan Acrab in de Schorpioen, Arneb in de Haas en Delta Centauri in Centaurus. Gienah is een beetje helderder dan Ascella in Boogschutter, Zubeneschamali in Weegschaal, Unukalhai in Slang en Sheratan in de Ram.
Naamgeving
De traditionele naam van de ster, Gienah, is afgeleid van het Arabische al-janāħ al-ghirāb al-yaman, wat “de rechtervleugel van de kraai” betekent. De naam zelf betekent “vleugel” en verwijst naar de positie van de ster in het sterrenbeeld Raaf en markeert op moderne sterrenkaarten de linker (niet rechter)vleugel van de hemelse vogel.
Op 6 november 2016 werd de naam Gienah door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie formeel goedgekeurd.
Gamma Corvi deelt de naam Gienah met Epsilon Cygni, de ster die de rechtervleugel van de Zwaan markeert. De twee sterren waren bekend als Gienah Corvi (of Gienah Ghurab) en Gienah Cygni. Epsilon Cygni wordt nu formeel Aljanah genoemd en die naam volgt dezelfde etymologie als Gienah.
De oude Chinezen kenden Gienah als 軫宿一 (Zhěn Sù yī), de Eerste Ster van Strijdwagen. Het Chinese Strijdwagen-asterisme bestaat uit dezelfde sterren als het Zeil-asterisme. In de Chinese astronomie is het asterisme een van de zuidelijke Huizen van de Vermiljoenen Vogel.
Locatie
Gienah is relatief gemakkelijk te vinden omdat de ster zich in de buurt van Spica bevindt, de 16de helderste ster aan de sterrenhemel, en omdat de ster deel uitmaakt van een opvallend asterisme, Spica’s Spanker. De sterren de het asterisme vormen zijn niet uitzonderlijk helder maar ze liggen in een relatief zwak gebied aan de hemel en zijn gemakkelijk te onderscheiden op een heldere donkere nacht. Gienah ligt op de noordwestelijke (rechtsboven) hoek van het Zeil.
Hoewel Gienah en Algorab dienen als aanwijzersterren voor Spica, is het gemakkelijker om de veel helderdere Spica te gebruiken om de sterren van het Zeil te vinden. Spica is te vinden langs de denkbeeldige gebogen lijn die zich uitstrekt vanaf de drie sterren van de steel van de Grote Beer. Arcturus is de eerste heldere ster langs die lijn en Spica is de tweede.
Gienah kan ook worden gebruikt om verschillende relatief heldere deepsky objecten te vinden die zich in de buurt bevinden. De planetaire nevel NGC 4361 bevindt zich ten zuidoosten van de ster. De nevel heeft een schijnbare helderheid van magnitude 10,9 en bevindt zich op een afstand van 3350 lichtjaar.
Het elliptische sterrenstelsel NGC 4033 vinden we ten westen van Gienah en NGC 4024 ligt weer iets ten zuidwesten van NGC 4033. Beide sterrenstelsels hebben een schijnbare helderheid van magnitude 11,7.
De beroemde Antennae-stelsels (NGC 4038 en NGC 4039) bevinden zich ook in dit gebied. Hebben een visuele helderheid van magnitude 11,2 en 11.1 en zijn 45 en 65 miljoen lichtjaar van ons verwijderd. NGC 4038 is het centrale stelsel van de NGC 4038-groep waartoe ook NGC 4024, NGC 4033, NGC 4027, NGC 3981, NGC 4027 en NGC 3891 behoren.
Sterrenbeeld
Gienah bevindt zich in het sterrenbeeld Corvus – Raaf. Het sterrenbeeld vertegenwoordigt de hemelse kraai of raaf en het is een van de kleinere sterrenbeelden. In grootte is Corvus het 70ste sterrenbeeld en beslaat het een oppervlakte van 184 vierkante graden.. Corvus wordt geassocieerd met de heilige vogel van Apollo en he tis een van de 48 sterrenbeelden die door de Griekse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus in de Almagest werden beschreven.
Corvus is herkenbaar aan zijn vierhoekige asterisme dat bestaat uit de helderste sterren en bevindt zich tussen de grotere sterrenbeelden Virgo, Hydra en Crater. Het sterrenbeeld bevat 29 zichtbare sterren (helderder dan magnitude 6,5), maar slechts 3 sterren helderder dan magnitude 3,00: Gienah, Kraz en Algorab.
De bekendste deepsky objecten in de Raaf zijn de Antennae-stelsels en de heldere planetaire nevel NGC 4361. Deze nevel heeft een schijnbare helderheid van magnitude 10,9 en bevindt zich in Spica’s Spanker.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in de Raaf waar te nemen is de maand mei als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties tussen 60° en -90°.
De 10 helderste sterren in de Raaf zijn Gienah (Gamma Crv, mag. 2,59), Kraz (Bèta Crv, mag. 2,65), Algorab (Delta Crv, mag. 2,96), Epsilon Corvi (mag. 3,02), Alchiba (Alpha Crv, mag. 4,03), Eta Corvi (mag. 4,29 – 4,32), HD 107418 (mag. 5,14), VV Corvi (mag. 5,19 – 5,34), TY Corvi (31 Crv, mag. 5,19 – 5,23) en Zeta Corvi (mag. 5,21).
Gamma Corvi – Gienah
| Spectraalklasse | B8 III |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,59 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -0,79 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 154 – 47,1 |
| Radiale snelheid (km/s) | -4,2 |
| Massa Gamma Corvi A, Gamma Corvi B (zon=1) | 4,2 – 0,8 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 331 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 160 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 30 |
| Sterrenbeeld | Corvus – Raaf |
| Namen en aanduidingen | Gienah Gamma Corvi 4 Corvi HD 106625 |
Eerste publicatie: 9 april 2025
Bron: wikipedia & anderen