Wanneer is de herfstequinox en waarom gebeurt dit?
Op maandag 22 september duren dag en nacht vrijwel even lang en dat komt omdat de aardas dan zijwaarts staat ten opzichte van de Zon. Daarmee begint officieel de herfst op het noordelijk halfrond.
Wanneer begint de herfst op het noordelijk halfrond? Terwijl een meteoroloog je misschien 1 september vertelt, het begin van de meteorologische herfst, zal een astronoom je vertellen dat de seizoenen draaien om solstices en equinoxen – wegwijzers van de aarde rond de Zon die bepalen waar en hoe lang het zonlicht op de planeet valt.
Dit jaar vindt de herfstequinox plaats op maandag 22 september om 20:19 uur Nederlandse tijd en brengt dan ongeveer evenvele dag en nacht over de hele planeet. Ten noorden van de evenaar is het zomer, met meer daglicht dan duisternis, dus de equinox van september markeert de eerste dag van de herfst; ten zuiden van de evenaar is het winter, met meer duisternis dan daglicht, dus de equinox luidt de lente in.
De equinox van September markeert het exacte tijdstip waarop de middagzon ergens op Aarde de evenaar passeert en zuidwaarts beweegt. Dat komt omdat het een overgangspunt is, waarbij het noordelijk halfrond vóór de equinox naar de Zon is gekanteld en het zuidelijk halfrond erna. Het is wanneer de aardas noch naar noch van de Zon is gekanteld, wat resulteert in vrijwel gelijke hoeveelheden daglicht en duisternis op alle breedtegraden.
Bijna, maar niet helemaal – hoewel het woord “equinox” afkomstig is van de Latijnse woorden “aequus” (gelijk) en “nox” (nacht), is het een beetje een verkeerde benaming. Omdat lichtstralen van de Zon buigen, kan het lijken alsof de Zon boven de horizon staat, terwijl hij in werkelijkheid al onder is. Dat effect is sterker op hogere breedtegraden, omdat de Zon er langer over doet om op te komen en onder te gaan. Dit betekent dat een dag op de equinox ongeveer 12 uur en 6 minuten duurt op de evenaar; 12 uur en 8 minuten op 30 graden en 12 uur e 16 minuten op 60 graden van de evenaar.
Dat is moeilijk te meten en de equinox is over het algemeen moeilijk te zien en te waarderen – maar er is een manier. Als je op 22 september bij zonsondergang naar buiten gaat zul je merken dat de Zon pal in het westen onder de horizon zakt – iets wat allee gebeurt tijdens de equinoxen van september en maart.
De veranderende richting van schaduwen tijdens de equinox werden dor veel oude culturen opgemerkt. In Cichén Itzá in Mexico lijken zeven driehoekige schaduwen, die op een slang lijken, tijdens de equinox over de trappen van de piramide van Kukulcán te bewegen. Bij Angkor Wat in Cambodja projecteert de equinox een schaduw die precies op één lijn ligt met de ingang van een verhoogde weg.
Op het noordelijk halfrond blijft de herfst tot de wintersolstice – de kortste dag van het jaar – op 21 december. Daarna worden de dagen gestaag langer, waarbij de volgende equinox op 20 maart 2026 de komst van de lente aankondigt.
Eerste publicatie: 21 september 2025
Bron: diverse bronnen
