Zo ziet een ster er 26 uur na zijn explosie uit
Astronomen hebben een supernova in de beginfase vastgelegd en de nasleep is onverwacht olijfvormig.
Astronomen hebben een unieke opname gemaakt van een zware stervende ster.
Slechts 26 uur nadat de supernova SN 2024ggi in april 2024 voor het eerst werd gedetecteerd, richtte de ESO haar Very Large Telescope in Chili op deze dramatische astronomische gebeurtenis. Supernova’s zijn de explosieve dood van sterren en de VLT slaagde erin deze in de vroegste momenten vast te leggen – precies op het moment dat de explosie door het oppervlak van de ster heen brak. Deze prestatie onthult voor het eerst de vorm van de supernova in zijn vroegste, kortstondige stadium.
Dit is geweldig nieuws voor onderzoekers, omdat “de geometrie van een supernova-explosie fundamentele informatie verschaft ver de evolutie van sterren en de fysische processen die leiden tot dit kosmische vuurwerk”, aldus Yi Yang, astronoom aan de Tsinghua Universiteit en medeauteur van een in Science Advances gepubliceerde studie, in een verklaring van de ESO.
Een explosief raadsel
Hoe iconisch supernova’s ook zijn, astronomen blijven debatteren over hoe zwaar sterren – sterren met meer dan acht keer de massa van de Zon – precies supernova worden. Wanneer een zware ster geen brandstof meer heeft, stort zijn kern in en vallen de omringende schillen van massa naar binnen, waarna ze terugkaatsen in een schokgolf die zich naar buiten verspreidt en een enorme hoeveelheid energie vrijgeeft wanneer hij door het oppervlak van de ster breekt. Dan wordt de supernova helder en waarneembaar.
“De dood van zware sterren wordt veroorzaakt door een terugkaatsende schok die wordt veroorzaakt door het instorten van de ster. Hoe zo’n schok wordt gelanceerd en zich door de ster voortplant is een decennialang raadsel”, schreven Yang en zijn collega’s in het onderzoek. Op slechts 22 miljoen lichtjaar afstand, in het sterrenstelsel NGC 3621, is supernova 024ggi naar astronomische maatstaven niet ver weg. Voordat hij explodeerde was het een rode superreus met 12 tot 15 keer de massa van de Zon en een straal die 500 keer groter was.
Het team slaagde er voor het eerst in om de kortstondige vorm van de “uitbarsting” vast te leggen – vóórdat de uitbarsting in wisselwerking treedt met het omringende materiaal – met een techniek genaamd spectropolarometrie. De techniek “levert informatie op over de geometrie van de explosie die andere soorten waarnemingen niet kunnen bieden”, legde Lifan Wang uit, coauteur van het onderzoek en astronoom aan de Texas A&M University.
Als je je een gedetailleerde foto van een kleurrijke explosie voorstelt dan is dat niet waar we het hier over hebben (de afbeelding is een artist impressie gebaseerd op de nieuwe gegevens). De supernova verschijnt als één enkel punt, maar de onderzoekers konden de geometrie ervan reconstrueren op basis van polarisatie van het licht. Simpel gezegd is polarisatie een eigenschap van lichtdeeltjes die onderzoekers in bepaalde gevallen in staat stelt de vorm van de lichtgevende ster of supernova af te leiden.
Olijfvormig
Het team ontdekte dat de initiële explosie olijfvormig was end at het materiaal, naarmate het zich naar buiten voortplantte en materie rond de ster raakte, afplatte maar wel dezelfde symmetrieas behield. “Deze bevindingen suggereren een gemeenschappelijk fysisch mechanisme dat de explosie van veel zware sterren aanstuurt, dat een goed gedefinieerde axiale symmetrie vertoont en op grote schaal werkt”, aldus Yang.
Dankzij deze resultaten kunnen astronomen nu een aantal van de huidige supernovamodellen uitsluiten en andere verbeteren, waardoor ze de exacte aard van deze krachtige explosies beter kunnen begrijpen.
Eerste publicatie: 15 november 2025
Bron: ESO, Gizmodo & anderen
