Zonder Jupiter was de Aarde er mogelijk al lang niet meer geweest
Jupiter werd niet alleen de grootste planeet, hij bepaalde ook de architectuur van het hele binnenste zonnestelsel.
Jupiter bepaalde het lot van de Aarde al vóórdat onze planeet überhaupt bestond. Hij kerfde gaten in het vroege zonnestelsel waardoor de bouwstenen niet in de Zon konden storten, zo blijkt uit een nieuwe studie.
Onder leiding van wetenschappers van de Rice University in Houston suggereert de studie dat Jupiters groei de stroom gas en stof naar het binnenste zonnestelsel regelt. Hierdoor kon het materiaal waaruit ooit de Aarde, Venus en Mars zouden ontstaan, niet in een spiraal naar de Zon drijven. Wetenschappers zeggen dat de zwaartekracht van de planeet daarbij niet alleen de banen van de binnenste planeten stabiliseerde maar ook de structuur van het zonnestelsel vormgaf. Hij kerfde ringen en gaten die van invloed waren op hoe en wanneer rotsachtige lichamen ontstonden.
“Jupiter werd niet alleen de grootste planeet – hij bepaalde de architectuur van het hele binnenste zonnestelsel”, aldus coauteur van de studie Andre Izidoro, universitair docent aard-, milieu- en planetaire wetenschappen aan de Rice University, in een verklaring. “Zonder Jupiter hadden we de Aarde zoals we die nu kennen misschien niet gehad.”
Met behulp van computersimulaties modelleerden Izidoro en zijn collega’s hoe Jupiters snelle groei in de eerste paar miljoen jaar de wervelende schijf van gas en stof rond de pasgeboren Zon beïnvloedde. De resultaten tonen aan dat Jupiters enorme zwaartekracht rimpelingen in de schijf veroorzaakte, waardoor het gas verstoord werd en ringvormige banden van materiaal ontstonden die fungeerden als “kosmische files”, aldus de verklaring.
Wetenschappers zeggen dat die dichte ringen kleine stofdeeltjes vasthielden die anders in de Zon zouden zijn gespiraliseerd, waardoor ze konden samenklonteren en de rotsachtige bouwstenen van planeten konden vormen.
Volgens de nieuwe studie verdeelde Jupiter, naarmate hij groeide en een brede opening in de schijf creëerde, het zonnestelsel effectief in een binnen- en buitenzone, waardoor materiaal zich niet vrij tussen beide kon mengen. Deze barrière bewaarde de verschillende voetafdrukken van elementen, zogenaamde “isotopische” signaturen, die in meteorieten worden aangetroffen – één type uit het binnenste zonnestelsel en een ander uit het buitenste – en creëerde tegelijkertijd nieuwe gebieden waar planetesimalen zich veel later konden vormen.
“Ons model verbindt twee dingen die voorheen niet leken te passen: de isotopische vingerafdrukken in meteorieten, die in twee soorten voorkomen, en de dynamiek van planeetvorming”, aldus Baibhav Srivastava, een promovendus aan de Rice University die samen met Izidoro het onderzoek leidde.
De studie verklaart ook waarom sommige primitieve meteorieten miljoenen jaren later ontstonden dan de eerste vaste lichamen in het zonnestelsel.
Deze later geboren meteorieten, bekend als chondrieten, worden beschouwd als een van de meest ongerepte materialen die er bestaan, omdat ze kleine gesmolten druppeltjes bevatten, chondrulen genaamd, die het chemische archief van de vroegste dagen van het zonnestelsel bewaren.
“Het mysterie is altijd geweest: waarom ontstonden sommige van deze meteorieten zo laat, 2 tot 3 miljoen jaar na de eerste vaste stoffen?”, aldus Izidoro. “Onze resultaten tonen aan dat Jupiter zelf de omstandigheden voor hun late geboorte heeft gecreëerd.”
Door de schijf te vormen en de instroom van materiaal te stoppen, zorgde Jupiter er waarschijnlijk voor dat later een tweede generatie planetesimalen ontstond, waarvan sommige de chondritische meteorieten werden die vandaag de dag nog steeds op Aarde vallen, aldus de studie.
Dezelfde soorten ringen en openingen die in de modellen van het team werden voorspeld, worden nu waargenomen in jonge sterrenstelsels met de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili, wat het idee ondersteunt dat reuzenplaneten hun omgeving vormgeven tijdens hun ontstaan.
“Ons zonnestelsel was niet anders”, aldus Izidoro. “Jupiters vroege groei liet een signatuur achter die we vandaag de dag nog steeds kunnen lezen, opgesloten in meteorieten die op de Aarde neerkomen.”
Hun bevindingen zijn beschreven in een artikel dat afgelopen week in Science Advances werd gepubliceerd.
Eerste publicatie: 25 oktober 2025
Bron: space.com
