Acrab – Bèta Scorpii
Bèta Scorpii – Acrab – is de hoofdcomponent in een meervoudig stersysteem in het zuidelijke sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. Het stersysteem is ongeveer 400 lichtjaar van ons verwijderd en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,62. Het is daarmee de 7de helderste ster in het sterrenbeeld. Acrab maakt deel uit van een opvallend asterisme dat de scharen van de Schorpioen voorstelt.
Stersysteem
Het Bèta Scorpii-systeem bestaat uit minstens 6 componenten verdeeld in twee groepen. De componenten zijn voornamelijk hete blauwe sterren van spectraalklasse B. De leeftijd van het systeem wordt geschat op ongeveer 6 miljoen jaar.
Bèta1 Scorpii is de helderste van twee visuele componenten en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,62. De zwakkere Bèta2 Scorpii heeft een helderheid van magnitude 4,92. Beta1 en Beta2 Scorpii zijn 13,5 boogseconden van elkaar verwijderd en kunnen in kleine telescopen worden gezien. Beta1 staat ten westen van Beta2.
Bèta1 Scorpii bestaat uit 3 componenten, een spectroscopisch paar (Bèta Scorpii A) en een enkele ster (Bèta Scorpii B). Bèta Scorpii A en B hebben een baanperiode van 610 jaar en zijn 0,3 boogseconden van elkaar gescheiden.
Beta1 Scorpii consists of three components, a spectroscopic binary pair (Beta Scorpii A) and a single star (Beta Scorpii B). Beta Scorpii A and B have an orbital period of 610 years and are separated by 0.3 arcseconds in the sky.
De 2 componenten van Bèta Scorpii A – Bèta Scorpii Aa en Ab – zijn slechts 1,42 milliboogseconden van elkaar gescheiden en draaien met een periode van 6,82 dagen om elkaar heen. Ze hebben een gecombineerde spectrale klasse van B1 V en individueel zijn ze van B0.5 en B1.5. De helderdere component heeft een lichtsterkte tussen die van een subreus (IV) en een hoofdreeksster (V), de begeleidende ster bevindt zich nog steeds op de hoofdreeks. Beide componenten zijn supernova-kandidaten.
De hoofdcomponent, Bèta Scorpii Aa, heeft een massa van 15 zonsmassa en een straal van 6,3 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 28.000 Kelvin heeft de ster een lichtsterkte van 31.600 keer die van de Zon.
De begeleider, Bèta Scorpii Ab, heeft een massa van 10,4 zonsmassa en een straal van 4 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 26.400 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 7900 keer die van de Zon.
De eigenschappen van Bèta Scorpii B zijn niet goed bekend. De ster is meer dan 20 keer zwakker dan Bèta Scorpii A en men denkt dat d ester een massa van rond de 8 zonsmassa heeft.
Bèta2 Scorpii bestaat ook uit een spectroscopische dubbelster (Bèta Scorpii E) en een enkelvoudige ster (Bèta Scorpii C). de twee componenten C en E hebben een baanperiode van 39 jaar en zijn 0,13 boogseconden van elkaar gescheiden. De componenten van Bèta Scorpii E – Bèta Scorpii Ea en Eb – draaien met een periode van slechts 10,7 dagen om elkaar heen.
Bèta Scorpii C is een hete blauwe hoofdreeksster van spectraalklasse B2 V. De ster heeft een massa van 8,2 zonsmassa en een straal van 2,9 keer die van de Zon. De lichtsterkte is 3200 keer die van de Zon en de effectieve temperatuur bedraagt 24.000 Kelvin. De ster draait met een geprojecteerde snelheid van 55 km/s om zijn as.
Bèta Scorpii Ea heeft een massa van 3,5 zonsmassa en een straal van 2,4 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 13.000 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 126 keer die van de Zon. De ster draait met een snelheid van 5 km/s om zijn as. Bèta Scorpii Ea is een chemisch bijzondere ster. Er komt relatief veel mangaan en strontium in voor. Het zou een kwik-Mangaanster kunnen zijn maar heeft ongebruikelijke lage hoeveelheden van andere zware elementen.
Bèta Scorpii D behoort niet tot het systeem maar staat op dezelfde gezichtslijn gezien vanaf de Aarde. deze ster heeft de aanduiding HD 144273. Het is een ster van de 7de magnitude die 520 boogseconden van de andere componenten is verwijderd.
Mogelijk heeft het Bèta Scorpii-systeem nog een andere component. Astronomen vermoeden dat de component Bèta Scorpii B een ongeziene component heeft die wordt aangeduid als Bèta Scorpii G. echter er is nog een direct bewijs voor deze component gevonden.
Wetenswaardigheden
Acrab – Bèta Scorpii – vormt samen met Dschubba – Delta Scorpii, Fang – Pi Scorpii en Jabbah – Nu Scorpii de scharen van de Schorpioen. Ooit liepen deze scharen door tot in het naburige sterrenbeeld Libra – Weegschaal maar dit werd later een apart sterrenbeeld. Historisch gezien vormen Acrab, Dschubba en Fang een asterisme dat de Kroon van de Schorpioen wordt genoemd. Het vertegenwoordigt de kop van het beest.
Het Acrab-systeem maakt deel uit van de Scorpius – Centaurus Associatie, de meest nabije OB-associatie tot de Zon. Acrab behoort tot de Upper Scorpius-subgroep, net als veel andere heldere jonge sterren in dit gebied. Hiertoe behoren ook Antares, Dschubba, Fang, Alniyat, Paikauhale, Pipirima, Iklil, Zeta Ophiuchi en Theta Ophiuchi. De leden van de Scorpius-Centaurus Associatie zijn hete lichtsterke O- en B-sterren die op gemiddeld 470 lichtjaar afstand liggen en die een gemiddelde leeftijd van 11 miljoen jaar hebben.
Acrab ligt op slechts 1,01° van de ecliptica (de baan van de Zon langs de hemel). De ster kan dus bedekt worden door de Maan en, minder vaak, door planeten. Op 9 december 1906 was een bedekking door Venus en op 9 december 1802 door Mercurius en op 28 februari 1876 door Jupiter. De laatste bedekking door een plaat werd op 13 mei 1971 waargenomen toen de ster door Jupiter en zijn maan Io werd bedekt.
Acrab is een van de 27 heldere sterren op de vlag van Brazilië. Iedere ster komt overeen met een Braziliaanse Federale staat en Acrab symboliseert de staat Maranhão. Andere sterren van de Schorpioen die op de Braziliaanse vlag voorkomen zijn Antares (Alpha Scorpii), Larawag (Epsilon Scorpii), Sargas (Theta Scorpii), Iota Scorpii, Kappa Scorpii, Shaula (Lambda Scorpii), en Pipirima en Xamidimura (Mu Scorpii).
Naamgeving
De naam Acrab komt van het Arabische al-‘Aqrab, wat “de schorpioen” betekent. De naam werd traditioneel ook geschreven als Elacrab en Akrab.
Op 21 augustus 2016 werd de naam officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie. De naam heeft formeel alleen betrekking op de component Bèta Scorpii Aa maar wordt gebruikt voor het gehele systeem.
Traditioneel was Bèta Scorpii ook bekend als Graffias, wat “klauwen” betekent. Acrab deelde deze naam met de zwakkere Xi Scorpii. De naam werd soms ook gebruikt voor Zeta Scorpii en 48 Librae.
In de Chinese astronomie was Acrab bekend als 房宿四 (Fáng Xiù sì), de Vierde Ster van de Kamer. Het Kamer-asterisme bestond verder uit de sterren Fang – Pi Scorpii, Iklil – Rho Scorpii en Dschubba – Delta Scorpii. Het asterisme maakte deel uit van het grotere kamer-huis dat de buik van de Azuren Draak vertegenwoordigde.
Locatie
Acrab maakt deel uit van een opvallend sterpatroon dat de scharen van de Schorpioen markeert. De ster is de meest noordelijke van drie heldere sterren en bevindt zich ten noordwesten van Antares en de Vishaak en de Theepot in Boogschutter. De scharen van de Schorpioen bevinden zich in de buurt van een heldere band in ons sterrenstelsel.
Acrab kan gebruikt worden om de heldere bolhoop Messier 80 op te sporen. Deze bevindt zich halverwege Acrab en Antares. Acrab bevindt zich ook in de buurt van de Blauwe Paardenkopnevel, een reflectienevel die door de zwakkere ster Nu Scorpii – Jabbah – wordt verlicht.
Sterrenbeeld
Acrab bevindt zich in het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. Dit zuidelijke Dierenriemsterrenbeeld is een van de 48 antieke sterrenbeelden die de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus catalogiseerde in zijn Almagest. In de Griekse mythologie wordt het sterrenbeeld geassocieerd met de schorpioen die door de godin Hera was ingehuurd om de jager Orion te steken.
In grootte is Scorpius het 33ste sterrenbeeld, het beslaat een oppervlakte van 497 vierkante graden ten zuiden van de hemelequator. Het is een van de helderste zuidelijke sterrenbeelden en kent 13 sterren helderder dan magnitude 3,0, waaronder de rode superreus Antares, de 15de helderste ster aan de nachtelijke sterrenhemel.
Antares, de helderste ster van het sterrenbeeld, markeert het hart van de Schorpioen en is deel van de Vishaak, een opvallend asterisme gevormd door een gekromde lijn van sterren die eindigt bij de heldere ster Shaula aan de stekel van de Schorpioen. Shaula is de op één na helderste ster. Het is een drievoudig stersysteem bestaande uit twee lichtsterke blauwe reuzen van spectraalklasse B en een veel jongere begeleider die nog niet op de hoofdreeks is aangekomen.
Andere noemenswaardige sterren zijn de superreus Iota! Scorpii, de oranje reus Larawag – Epsilon Scorpii, de subreus Lesath – Upsilon Scorpii, de dubbelstersystemen Theta Scorpii – Sargas, Delta Scorpii – Dschubba en Kappa Scorpii, het meervoudige stersysteem Sigma Scorpii – Alniyat. Ook in Scorpius de O-klasse superreuzen V973 Scorpii en de dubbelster V918 Scorpii.
In Scorpius bevinden zich ook veel deepsky-objecten. De bekendste zijn o.a. de planetaire nevel NGC 6302, het stervormingsgebied NGC 6334 en NGC 6357, de bolhopen Messier 4, Messier 80 en NGC 6144 en de open sterrenhoop Messier 6, Messier 7 en NGC 6231.
De beste tijd van het jaar om de sterren een deepsky-objecten in de Schorpioen te zien is tijdens de maand juli als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar van locaties ten zuiden van de 40ste breedtegraad.
De 10 helderste sterren in Scorpius zijn Antares (Alpha Sco A, mag. 0,6 – 1,6), Shaula (Lambda Sco A, mag. 1,62), Sargas (Theta Sco A, mag. 1,84), Dschubba (Delta Sco, mag 2,31), Larawag (Epsilon Sco, mag. 2,31), Kappa Sco (mag. 2,39), Acrab (Bèta Sco, mag. 2,62), Lesath (Upsilon Sco, mag. 2,70), Paikauhale (Tau Sco, mag. 2,82) en Fang (Pi Sco, mag. 2,89).
Beta Scorpii – Acrab
| Spectraalklasse | B1V + B2V |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,62 + 4,92 |
| Sterrenbeeld | Scorpius – Schorpioen |
| Namen en aanduidingen | Bèta Scorpii Acrab 8 Scorpii Elacrab Graffias |
Beta1 Scorpii
| Spectraalklasse | B1 V (B0.5IV-V + B1.5V) |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,62 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -3,92 ; -2,60 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 400 – 120 |
| Radiale snelheid (km/s) | 1,0 |
| Namen en aanduidingen | Beta1 Scorpii Acrab HD 144217 |
Beta1 Scorpii A
| Massa (zon=1) β Sco Aa, β Sco Ab | 15,0 ; 10,4 |
| Lichtsterkte (zon=1) β Sco Aa, β Sco Ab | 31.600 ; 7900 |
| Straal (zon=1) β Sco Aa, β Sco Ab | 6,3 ; 4 |
| Temperatuur (Kelvin) β Sco Aa, β Sco Ab | 28.000 ; 26.400 |
Beta1 Scorpii B
| Massa (zon=1) | 8 |
Beta2 Scorpii
| Spectraalklasse | B2V |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 4,92 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -1,83 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 400 – 120 |
| Radiale snelheid (km/s) | -5,6 |
| Namen en aanduidingen | Beta2 Scorpii HD 144218 |
Beta2 Scorpii C
| Massa (zon=1) | 8,2 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 3200 |
| Straal (zon=1) | 2,9 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 55 |
Beta2 Scorpii E
| Absolute helderheid (magnitude) β Sco Ea | 0,24 |
| Massa (zon=1) β Sco Ea | 3,5 |
| Lichtsterkte (zon=1) β Sco Ea | 126 |
| Straal (zon=1) β Sco Ea | 2,4 |
| Temperatuur (Kelvin) β Sco Ea | 13.000 |
| Rotatiesnelheid (km/s) β Sco Ea | 5 |
Eerste publicatie: 5 juli 2025
Bron: Wikipedia, star-facts & vele anderen
