Astronomen maken de kleurrijkste foto ooit van een sterrenstelsel
Astronomen hebben met behulp van het MUSE-instrument op de Very Large Telescope van de ESO het actieve stervormingsstelsel NGC 253 in duizenden kleuren tegelijk waargenomen. MUSE staat voor Multi Unit Spectroscopic Explorer.
NGC 253 bevindt zich op een afstand van ongeveer 11,5 miljoen lichtjaar van de Aarde in de richting van het sterrenbeeld Sculptor – Beeldhouwer. Het sterrenstelsel werd op 23 september 1783 gevonden door Caroline Herschel. Het sterrenstelsel is ook bekend als het Zilveren Dollarstelsel, Zilveren Muntstelsel en als Sculptor-stelsel.
NGC 253 is het helderste lid van de Sculptor Groep van sterrenstelsels. Het wordt beschouwd als een zogenaamd “starburst”-stelsel, een sterrenstelsel waar in een ongewoon hoog tempo nieuwe sterren ontstaan en exploderen.
NGC 253 is een van de meest nabije stervormende sterrenstelsels tot ons eigen sterrenstelsel en het is ook een van de grotere sterrenstelsels aan de sterrenhemel. Het heeft een grootte van 41 * 12 boogminuten.
“Met zijn prominente balk, scherp gedefinieerde spiraalarmen en stervorming verspreid over de schijf vertegenwoordigt NGC 253 een nabij, archetypisch voorbeeld van een hoofdreeksspiraalstelsel.”
Om de nieuwe afbeelding van het sterrenstelsel te maken, observeerden de astronomen het meer dan 50 uur met het MUSE-instrument op de Very Large Telescope.
Ze moesten meer dan 100 opnamen aan elkaar plakken om een gebied van het sterrenstelsel van ongeveer 65.000 lichtjaar breed te bestrijken.
“We kunnen inzoomen om individuele gebieden te bestuderen waar sterren ontstaan op bijna dezelfde schaal als individuele sterren, maar we kunnen ook uitzoomen om het sterrenstelsel als geheel te bestuderen”, aldus dr. Katrhyn Kreckel, astronoom aan de universiteit van Heidelberg in Duitsland.
Bij hun eerste analyse van de gegevens ontdekten de onderzoekers ongeveer 5000 planetaire nevels in NGC 253, gebieden van gas en stof afkomstig van stervende zonachtige sterren.
“Buiten onze galactische omgeving hebben we doorgaans te maken met minder dan 100 waarnemingen per sterrenstelsel”, aldus Fabian Scheuermann, promovendus aan de universiteit van Heidelberg.
“Door de eigenschappen van planetaire nevels kunnen ze worden gebruikt als afstandsmarkeringen tot hun gaststelsels.”
“Door de planetaire nevels te vinden kunnen astronomen de afstand tot het sterrenstelsel identificeren – een cruciale informatiebron waarop de rest van het onderzoek naar het sterrenstelsel is gebaseerd.
Toekomstige projecten die de kaart gebruiken, zullen onderzoeken hoe gas stroomt, van samenstelling verandert en sterren vormt in dit hele sterrenstelsel. Hoe zulke kleine processen zo’n grote impact kunnen hebben op een sterrenstelsel dat in zijn geheel gezien duizenden keren groter is, is nog steeds een raadsel, aldus de onderzoekers.
De resultaten van het onderzoek worden in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics gepubliceerd.
Artikel: E. Congiu et al. 2025. The MUSE view of the Sculptor galaxy: survey overview and the planetary nebulae luminosity function. A&A, in press;
Eerste publicatie: 19 juni 2025
Bron: ESO, sci-news
