Menkalinan – Bèta Aurigae
Bèta Aurigae – Menkalinan – is een dubbelster in het sterrenbeeld Voerman – Auriga. Met een gecombineerde helderheid van magnitude 1,90 is het de op een na helderste ster in de Voerman. Menkalinan is ongeveer 81,1 lichtjaar van ons verwijderd. De ster markeert de rechterschouder van de hemelse wagenmenner.
Stersysteem
Bèta Aurigae is een eclipserende dubbelster bestaande uit twee sterren van ongeveer dezelfde grootte en massa. Beide componenten zijn van spectraalklasse A1m IV, wat duidt op witte subreuzen met metaallijnen in hun spectrum.
Bèta Aurigae A heeft een massa van 2,39 zonsmassa en een straal van 2,77 keer die van de Zon. De oppervlaktetemperatuur bedraagt 9350 Kelvin en de lichtsterkte is 48 keer die van de Zon. De leeftijd wordt geschat op 570 miljoen jaar. Bèta Aurigae heeft vergelijkbare eigenschappen: 2,33 zonsmassa, 2,63 keer de straal van de Zon en een lichtsterkte van 48 keer die van de Zon. De oppervlakte van Bèta Aurigae B bedraagt 9200 Kelvin.
De twee componenten bevinden zich dicht bij elkaar – op ongeveer 1/5de van de afstand tussen de Zon en Mercurius – en daardoor is hun vorm onder invloed van elkaars zwaartekracht vervormt. De beide sterren hebben de vorm van een ei. Misschien is Bèta Aurigae een drievoudig stersysteem. Op een afstand van 13,9 boogseconden bevindt zich nog een zwak kandidaat-lid.
De helderheid van het systeem varieert tussen magnitude 1,89 en 1,94 met een periode van 3,96 dagen. De variaties worden veroorzaakt doordat een van de sterren met een periode van 47,5 dagen de andere ster gedeeltelijk bedekt.
Het system is als een Algol-veranderlijke geclassificeerd. De twee componenten zijn voor het blote oog als een enkele ster zichtbaar maar hun baanvlak ligt ongeveer gelijk met onze gezichtslijn en daardoor lijken ze elkaar periodiek te bedekken en zien wij dit als geringe periodieke helderheidsverschillen. Algol in het sterrenbeeld Perseus is het prototype van deze klasse van veranderlijke sterren. Andere Algol-veranderlijken zijn o.a. Almaaz – Epsilon Aurigae en Saclateni – Zeta Aurigae. Maar ook Deneb Algedi – Delta Capricornus, Eta Orionis, Delta Librae, Polis – Mu Sagittarii, Wurren – Zeta Phoenicis en VV Cephei behoren tot deze klasse.
Wetenswaardigheden
Menkalinan behoort tot de 50 helderste sterren. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 1,90 en is daarmee een beetje helderder dan Atria in Zuiderdriehoek, Alhena in Tweelingen en Peacock in Pauw maar een beetje minder helder dan Avior in Kiel, Sargas in Schorpioen en Alkaid in Grote Beer.
Over 999.000 jaar zal Menkalinan de helderste ster zijn en over 1.150.000 jaar opgevolgd worden door Delta Scuti. Op zijn helderst bereikt Menkalinan een helderheid van magnitude -0,40. De ster zal de Zon naderen tot op 28,5 lichtjaar maar zal dan aanmerkelijk zwakker zijn dan Sirius (magnitude -1,46). Sirius zal nog 210.000 jaar de helderste zijn en dan worden opgevolgd door Wega. Wega zal die titel houden tot 480.000 vanaf nu en dan worden opgevolgd door Canopus waarna Menkalinan het stokje zal overnemen.
Men vermoedt dat Menkalinan een lid is van de Ursa Major Groep van Bewegende Sterren. Dit is een groep sterren die allemaal in dezelfde wolk zijn ontstaan en nu allemaal met dezelfde snelheid door de ruimte reizen. De meeste van de helderste sterren van Ursa Major behoren ook tot de groep. Menkalinan is een van de buitenste leden, samen met Alphecca in Noorderkroon, Adhafera in Leeuw, Bèta Serpentis in Slang, Skat in Waterman en Gamma Leporis in Haas.
Menkalinan werd genoemd in de laatste aflevering “Turnabout Intruder” van Star Trek: The Original Series.
Naamgeving
De naam Menkalinan komt van het Arabische mankib ðī-l-‘inān, wat “de schouder van de teugelhouder” betekent. Het sterrenbeeld Auriga – Voerman – wordt geassocieerd met de mythische Erichtonius, de uitvinder van het vierspan, de quadriga en die vaak meedeed als wagenmenner. Er werd gezegd dat Zeus zo onder de indruk van hem was dat hij hem na zijn dood als sterrenbeeld aan de sterrenhemel plaatste.
De naam Menkalinan werd op 20 juli 2016 officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie. De naam heeft formeel alleen betrekking op de component Bèta Aurigae A.
De Chinezen kennen de ster als de Derde Ster van Vijf Wagens (五車三). Het sterrenbeeld Vijf Wagens bestaat uit Menkalinan samen met Capella, Hassaleh, Mahasim en Elnath. Het Chinese sterrenbeeld komt overeen met de vijfhoek van Auriga.
Locatie
Menkalinan bevindt zich net ten oosten van Capella en is daarom gemakkelijk te vinden. De ster markeert een van de punten van de vijfhoek van Auriga. De sterren bevinden zich in hetzelfde gebied als twee van de best herkenbare figuren aan de sterrenhemel: de zandloperfiguur van Orion en de Pleiaden, een heldere open sterrenhoop. Capella is gemakkelijk te vinden; het is de 6de helderste ster aan de hemel en de ster maakt ook deel uit van de Winterzeshoek. Dit grote asterisme domineert de noordelijke sterrenhemel in de winter en staat verder uit Sirius, Procyon, Pollux, Aldebaran en Rigel.
Sterrenbeeld
Menkalinan bevindt zich in het sterrenbeeld Auriga – Voerman, een van de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden die in de 2de eeuw na Christus door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus werden beschreven. In de Voerman vinden we o.a. ook de open sterrenhopen Messier 36, Messier 37 en Messier 38.
De Voerman is ook bekend om zijn andere veranderlijke sterren, waaronder Capella, Almaaz, Saclateni, Mahasim, Pi Aurigae en AE Aurigae. Deze laatste ster wordt verlicht door IC 405 – de Vlammende Sternevel – een relatief heldere emissie- en reflectienevel nabij de open sterrenhopen M36 en M38.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in de Voerman te bekijken is de maand februari als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt.
De 10 helderste sterren in de Voerman zijn Capella (Alpha Aur, mag. 0,08), Menkalinan (Beta Aur, mag. 1,90), Mahasim (Theta Aur, mag. 2,62 – 2,70), Hassaleh (Iota Aur, mag. 2,69), Almaaz (Epsilon Aur, mag. 2,92 – 3,83), Haedus (Eta Aur, mag. 3,18), Saclateni (Zeta Aur, mag. 3,70 -3,97), Delta Aurigae (mag. 3,72), Nu Aurigae (mag. 3,96), en Pi Aurigae (mag. 4,25).
Bèta Aurigae – Menkalinan
| Spectraalklasse | A1m IV + A1m IV or A1IV-Vp |
| Variable type | Eclipserende dubbelster – Algoltype |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 1,90 |
| Absolute helderheid – (β Aur A, β Aur B) | 0,55 – 0,76 |
| Afstand (lichtjaar) | 81,1 |
| Radiale snelheid (km/s) | -18,2 |
| Massa (zon=1) – (β Aur A, β Aur B) | 2,39 – 2,33 |
| Lichtsterkte (zon=1) – (β Aur A, β Aur B) | 48 – 48 |
| Straal – (β Aur A, β Aur B) | 2,77 2,63 |
| Temperatuur (Kelvin) – (β Aur A, β Aur B) | 9350 – 9200 |
| Leeftijd (miljoen jaar) – β Aur A | 570 |
| Rotatiesnelheid (km/s) – (β Aur A, β Aur B) | 33 – 34 |
| Sterrenbeeld | Auriga – Voerman |
| Namen en aanduidingen | Menkalinan Bèta Aurigae 24 Aurigae HD 40183 |
Eerste publicatie: 5 maart 2025
Bron: wikipedia & anderen
