Messier 72
by adminJuly 24, 2015
Messier 72 is een bolvormige sterrenhoop op een afstand van 54.570 lichtjaar van de Aarde in de richting van het sterrenbeeld Aquarius – Waterman. De bolhoop heeft een schijnbare helderheid van magnitude 9,35 en heeft in de New General Catalogue de aanduiding NGC 6981.
In Kleine telescopen heeft Messier 72 het uiterlijk van een zwakke nevel en in middelgrote instrumenten is het mogelijk de nevel in afzonderlijke sterren op te lossen. Grotere telescopen tonen een groep sterren met een diameter van 2,5 boogminuut. De volledige hoekdiameter van Messier 72 is 6,6 boogminuten en dat komt overeen met een doorsnede van 106 lichtjaar.
12 inch telescopen of groter lossen de centrale kern van de bolhoop op. Deze beslaat een grootte van 1,2 boogminuten. De kern van Messier 72 heeft een lichtsterkte van 2,26 keer die van de Zon per kubieke parsec.
Messier 72 bevindt zich in het westelijke deel van de Waterman, in de buurt van het asterisme dat Charles Messier als Messier 73 in zijn catalogus opnam. Messier 72 ligt enkele graden onder de denkbeeldige lijn getrokken vanuit Sadalmelik naar Sadalsuud, de twee helderste sterren van het sterrenbeeld, in de richting van Dabih, de op een na helderste ster in Capricornus – Steenbok. De bolhoop kan ook worden gevonden op 3° ten zuiden en 1,5° ten oosten van Epsilon Aquarii – Albali. De beste tijd van het jaar om Messier 72 waar te nemen is tijdens de zomermaanden.
Messier 72 heeft een geschatte massa van ongeveer 168.000 zonsmassa en een leeftijd van ongeveer 9,5 miljard jaar. De bolhoop bevat 43 bekende variabele sterren waarvan de meeste RR Lyrae zijn. Het is ook een van de kleinste, zwakste en verst verwijderde bolhopen in de catalogus van Messier maar ook een van de meest intrinsiek lichtsterkste bolhopen in zijn catalogus. Messier 72 nadert ons met een snelheid van ongeveer 255 km/s.
Met een dichtheidsclassificatie van IX kent de bolhoop geen sterke centrale condensatie. Slechts vijf bolhopen in de catalogus van Messier zijn minder geconcentreerd dan Messier 72: Messier 55 (klasse XI), Messier 56 (X), Messier 68 (X), Messier 71 (X-XI) en M107 (X).
De helderste ster in Messier 72 heeft een visuele helderheid van magnitude 14,2. De gemiddelde helderheid van de 25 helderste sterren in de bolhoop is magnitude 15,9.
Messier 72 werd in de nacht van 29 op 30 augustus 1780 voor Pierre Méchain gevonden. Messier zag de bolhoop op 4 oktober samen met Messier 73, dat ongeveer 1,5° naar het oosten ligt. Hij voegde ze beide toe aan zijn catalogus en beschreef Messier 72 als een zwakke nevel. Hij noteerde:
“Nevel gezien door M. Méchain in de nacht van 29-30 augustus 1790, boven de nek van de Steenbok. M. Messier keek er naar in de nacht van 4 op 5 oktober: het licht is net zo zwak als de voorgaande [Messier 71]; ernaast bevindt zich een kleine telescopische ster: de positie werd bepaald vanuit de ster Nu Aquarii van de vijfde magnitude,”(diam 2’)
William Herschel was in 1783 de eerste die de bolhoop in sterren oploste. Hij schreef:
Na ongeveer 20 minuten bij de telescoop te hebben doorgebracht om het oog goed voor te bereiden op het zien van kritische objecten kwam de 72ste van de Connois. in beeld. Het is een zeer helder object. Het is een sterrenhoop met een roden vorm, maar de zeer zwakke sterren aan de buitenkant van dit soort sterrenhopen zijn over het algemeen enigszins verspreid, waardoor ze afwijken van een perfect ronde vorm; de telescopen met het meeste licht laten dit het beste zien. Het is geleidelijk extreem gecondenseerd in het centrum, maar met veel aandacht kunnen de sterren zelfs daar worden onderscheiden. Vergroting 280. Er staan veel sterren in het beeldveld, maar ze zijn van verschillende magnitudes en totaal verschillend van de extreem kleine sterren waaruit de sterrenhoop beslaat. Het is niet mogelijk om een idee te krijgen van het aantal sterren dat zich in zo’n sterrenhoop kan bevinden, maar ik denk dat we ze niet met honderden kunnen schatten. De diameter is ongeveer 1/5de van het beeldveld = 1’53,6.-10 voet telescoop. Ik heb hetzelfde object bekeken. Het contrast is zeer opvallend, het lijkt eF [extreem zwak].
John Herschel nam Messier 72 waar met een grotere telescoop en beschreef de bolhoop als een heldere “ronde cluster van sterren”. Hij catalogiseerde het object als h 2090 en voegde het later als GC 4608 toe aan de New General Catalogue met de beschrijving “bolhoop, redelijk helder; redelijk groot; rond; geleidelijk naar het midden toe gecondenseerd, goed opgelost.”
De Amerikaanse astronoom Harlow Shapley nam de bolhoop waar en merkte een gelijkenis op met twee andere Messier objecten: Messier 4 en Messier 12.
Messier 72 – NGC 6981
| Type Object | Bolhoop, bolvormige sterrenhoop |
| Klasse | IX |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 54.470 – 16.730 |
| Leeftijd (miljard jaar) | 9,5 |
| Aantal sterren | >100.000 |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 9,45 |
| Schijnbare grootte (boogminuten) | 6,6 |
| Straal (lichtjaar) | 53 |
| Sterrenbeeld | Aquarius – Waterman |
| Namen en aanduidingen | Messier 72 NGC 6981 |
Eerste publicatie: 21 april 2025
Bron: messier guide, wikipedia & anderen
