Schedar – Alpha Cassiopeiae

Schedar – Alpha Cassiopeiae (alpha Cas) is een oranje reuzenster in het sterrenbeeld Cassiopeia. De ster bevindt zich op een afstand van 228 lichtjaar van de Aarde. Met een schijnbare helderheid van magnitude 2,24 is het de helderste of op een na helderste ster in Cassiopeia. Soms wordt de ster overschaduwd door zijn veranderlijke buur Gamma Cassiopeiae (mag. 1,6 – 3,0) en hij overtreft maar net Caph – Bèta Cassiopeiae (mag. 2,28). Alle drie de sterren maken deel uit van Cassiopeia’s bekende W-asterisme.

Type ster

Schedar heeft de spectrale classificatie K0IIIa, wat aangeeft dat het een oranje reuzenster is. De ster heeft een massa van 4 tot 5 zonsmassa en een straal van ongeveer 42,1 keer die van de Zon. Met ene oppervlaktetemperatuur van 4500 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 676 keer die van de Zon. De leeftijd van Schedar wordt geschat op 100 tot 200 miljoen jaar.

Schedar is een relatief langzame draaier. Met een verwachte rotatiesnelheid van 21 km/sec duurt het ongeveer 102 dagen om een rotatie te voltooien.

In 1998 werd de hoekdiameter van Schedar gemeten. Dit leverde een waarde van 5,62 milliboogseconden op voor de diameter. Omgerekend betekent dit een fysieke straal van 0,393 Astronomische Eenheden oftewel ongeveer 42 keer de straal van de Zon.

Schedar werd in de 19^de eeuw gerapporteerd als een variabele ster en wordt nog steeds vaak vermeld als een vermoedelijke variabele. Er is de afgelopen eeuw echter geen bewijs van variabiliteit gevonden.

Wetenswaardigheden

Schedar is een van de 58 heldere sterren die zijn geselecteerd voor gebruik bij navigatie. Het is de enige navigatiester in Cassiopeia. Navigatiesterren hebben een speciale status op het gebied van hemelnavigatie omdat ze helder en gemakkelijk te identificeren zijn. Als onderdeel van Cassiopeia’s W is Schedar een van de gemakkelijkst te vinden sterren. Het is een van de 11 noordelijke navigatiesterren met een declinatie tussen 30° N en 90° N. Andere sterren in deze groep zijn Capella in het sterrenbeeld Auriga, Wega in Lyra, Deneb in Cygnus, Mirfak in Perseus, Alioth, Dubhe en Alkaid in Ursa Major, Polaris en Kochab in Ursa Minor en Eltanin in Draco.

Schedar vormt met de sterren Caph – Bèta Cassiopeiae, Gamma Cassiopeiae, Ruchbah – Delta Cassiopeiae en Segin – Epsilon Cassiopeiae het prominente W-patroon van Cassiopeia. Vanaf locaties ten zuiden van de evenaar lijkt de W omgekeerd. Gezien vanaf het noordelijk halfrond tijdens de wintermaanden lijkt het ook omgekeerd.

Gemiddeld is Schedar de 71^ste helderste ster aan de hemel. De ster is ongeveer met zo helder als Alphecca in het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon, Shuhail in Vela – Zeilen, Sadr en Cygnus – Zwaan, Eltanin in Draco – Draak en Mintaka in Orion. De ster overtreft zijn buurman Caph in Cassiopeia, Epsilon Centauri in Centaurus en Dschubba in Scorpius – Schorpioen.

Hoewel de Duitse astronoom de ster de aanduiding Alpha gaf lijkt Schedar net zo helder als Caph. Elk van de twee sterren kan helderder of zwakker lijken dan de andere in verschillende golflengtes. Met het blote oog lijken ze even helder. Uit waarnemingen en metingen met de WISE-telescoop van de NASA leek dat Schedar iets helderder was dan Caph. Schedar is intrinsiek bijna 25 keer helderder dan Caph, met een energieopbrengst die 676 keer groter is dan die van de Zon en bevindt zich ongeveer vier keer verder weg dan Caph, die 54,7 lichtjaar van de Aarde is verwijderd.

Schedar is de koelste en grootste van de vijf sterren die Cassiopeia’s W vormen. Met een grootte van 42,1 keer de straal van de Zon is hij ruim vier keer groter dan de op één na grootste ster, Gamma Cassiopeiae en ruim tien keer groter dan Caph en Ruchbah. Met een massa van 4 tot 5 zonsmassa is het echter slechts de derde zwaarste van de vijf sterren. De blauwe, klasse B-sterren gamma Cassiopeiae en Segin – Epsilon Cassiopeiae zijn beide massiever met respectievelijk 17 en 9,2 zonsmassa.

Naamgeving

De naam Schedar komt van het Arabische şadr en dat betekent “borst”. Het verwijst naar de positie van de ster in het sterrenbeeld Cassiopeia en markeert het hart van de mythische koningin. De naam Gamma Cygni, Sadr, is afgeleid van hetzelfde woord. Sadr markeert de borst van de hemelse zwaan.

De naam Schedar werd op 21 augustus 2016 officieel goedgekeurd door de Working Group on Star Names (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie.

De naam is door de eeuwen heen anders gespeld. Variaties zijn onder meer Schedir, Sheder, Shedar, Shedis, Shadar, Shedir, Seder en Zedaron.

De 10^de-eeuwse Perzische astronoom Al-Sufi en de 15^de-eeuwse astronoom Ulugh Begh noemde Alpha Cassiopeiae Al Dhāt al Kursiyy, wat “de dame in de stoel” betekent. De 17^de-eeuwse Italiaanse astronoom Giovanni Battista Riccioli veranderde de naam in Dath Elkarti.

In de Chinese astronomie staat Alpha Cassiopeiae bekend als 王良四 (Wáng Liáng sì), de Vierde Ster van Wang Liang. Het Wang Liang-asterisme (vernoemd naar een beroemde wagenmenner tijdens de Lente- en Herfstperiode in China),  wordt gevormd door Schedar met Caph – Bèta Cassiopeia, kappa Cassiopeiae, Achird – Eta Cassiopeiae en Lambda Cassiopeiae. Het asterisme maakt deel uit van het Benen-huis, dat de staart van de Witte Tijger van het Westen voorstelt.

Locatie

Omdat Schedar deel uitmaakt van een helder, prominent asterisme is de ster heel gemakkelijk te vinden. Het is de ster rechtsonder in de W van Cassiopeia. De ster is te zien vanaf alle locaties ten noorden van -33°. Waarnemers ten zuiden van de evenaar kunnen de ster alleen op bepaalde tijden van het jaar, laag boven de horizon zien.

Schedar en andere heldere sterren van Cassiopeia bevinden zich in een rijk veld van de Melkweg en kunnen worden gebruikt om een aantal heldere deep sky-objecten te vinden. Schedar kan worden gebruikt om de helder emissienevel NGC 281 te vinden, in de volksmond bekend als de Pacmannevel. De nevel wordt ook gecatalogiseerd als IC 11 en Sharpless 184. Met een fysieke straal van 48 lichtjaar strekt de nevel zich uit over 35’ aan de hemel en wordt hij geassocieerd met de open sterrenhoop IC 1590. De nevel bevindt zich op een afstand van ongeveer 9500 lichtjaar.

Schedar kan ook gebruikt worden om verschillende deep sky-objecten te vinden die niet in hetzelfde gezichtsveld voorkomen. Een lijn getrokken vanuit Schedar door Caph, de ster rechtsboven in de W, leidt naar de heldere open sterrenhoop Messier 52. Met een schijnbare helderheid van magnitude 5,0 is de sterrenhoop zichtbaar in een verrekijker. Messier 52 is 4600 lichtjaar van ons verwijderd.

In de buurt van Messier 52 bevinden zich verschillende andere deep sky-objecten: de emissienevel NGC 7635 (mag. 10) ook bekend als de Bubbelnevel, de emissienevel Sharpless 147 – de Kreeftklauwnevel, de stervormingsnevel NGC 7538 en de open sterrenhoop NGC 7510. Deze objecten bevinden zich op de grens van de sterrenbeelden Cassiopeia en Cepheus. Messier 52, de Bubbelnevel en de Kreeftklauwnevel bevinden zich in Cassiopeia en NGC 7538 en NGC 7510 bevinden zich in Cepheus.

Sterrenbeeld

Schedar bevindt zich in het sterrenbeeld Cassiopeia. In onze contreien is het sterrenbeeld circumpolair. Het heeft een oppervlakte van 598 vierkante graden en het bevindt zich tussen de sterrenbeelden Camelopardalis – Giraffe en de drie andere sterrenbeelden die verband houden met de mythe van Perseus: Perseus, Andromeda en Cepheus. Cassiopeia vertegenwoordigt de opschepperige koningin Cassiopeia, moeder van Andromeda en vrouw van Cepheus in de Griekse mythologie en het is een van de 48 sterrenbeelden die door het eerst in de 2^e eeuw na Christus vermeld werden in de Almagest van de Griekse astronoom Ptolemeus.

Cassiopeia is vooral bekend vanwege het patroon dat word gevormd door de vijf helderste sterren, die op verschillende tijdstippen van het jaar als een W of een M zichtbaar zijn. Het sterrenbeeld bevat een aantal interessante sterren, waaronder Gamma Cassiopeiae, een snel draaiende eruptieve veranderlijke ster die dient als prototype voor zijn eigen klasse van veranderlijke sterren. Rho Cassiopeiae, een pulserende veranderlijke gele hyperreus en V509 Cassiopeiae, een semiregelmatige veranderlijke gele hyperreus.

Cassiopeia is ook de thuisbasis van twee bekende supernovarestanten: Tycho’s Nova (SN 1572), het restant van een Type Ia-supernova waargenomen in 1572, en Cassiopeia A, de uitdijende schil van een ster die zo’n 3000 jaar geleden uitdoofde. Cassiopeia A is de helderste radiobron aan de hemel buiten het zonestelsel.

De bekendste deep sky-objecten in Cassiopeia zijn de naburige emissienevel IC 1805 en IC 1848, ook bekend als de hart en Zielnevel, de Bubbelnevel – NGC 7635, de Pacmannevel – NGC 281 nabij Schedar, de heldere open sterrenhopen Messier 52 , Messier 103 en de E.T. Cluster – NGC 457 nabij Ruchbah, de Witte Roos Cluster – NGC 7789 nabij Caph, NGC 663 en NGC 654 tussen Segin en Ruchbah en het onregelmatige stervormingsstelsel IC 10 nabij Caph.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deep sky-objecten van Cassiopeia te bekijken is de maand november. Het sterrenbeeld is in zijn geheel zichtbaar vanaf locaties tussen 90° en -20°.

De 10 helderste sterren in Cassiopeia zijn Gamma Cassiopeiae (mag. 1,6 – 3,0), Schedar (Alpha Cas, mag. 2,24), Caph (Bèta Cas, mag. 2,28), Ruchbah (Delta Cas, mag. 2,68), Segin (Epsilon Cas, mag. 3,37), Achird (Eta Cas, mag. 3,44), Fulu (Zeta Cas, mag. 3,66), 50 Cassiopeiae (mag. 3,95), Kappa Cassiopeiae (mag. 4.16), and Theta Cassiopeiae (mag. 4.33).

Schedar – Alpha Cassiopeiae

Eerste publicatie: 13 november 2024