Yed Prior – Delta Ophiuchi
Delta Ophiuchi – Yed Prior – is een rode reus op een afstand van 171 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Ophiuchus – Slangendrager. Met een schijnbare helderheid van magnitude 2,75 is het de 4de ster in Ophiuchus. Samen met de nabije Yed Posterior – Epsilon Ophiuchi – markeert het de linkerhand van de hemelse Slangendrager.
Type ster
Yed Prior is een rode reus van spectraalklasse M0.5 III. De ster heeft een massa van 1,5 zonsmassa en een straal van 59 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 3680 Kelvin bedraagt de lichtsterkte ongeveer 630 keer die van de Zon.
De ster bevindt zich momenteel op de asymptotische reuzentak (AGB). De voornamelijk inerte kern van koolstof en zuurstof wordt omringd door schillen waarin helium wordt omgezet naar koolstof en schillen waarin nog waterstof naar helium wordt gefuseerd.
Delta Ophiuchi is als een vermoedelijke variabele ster geclassificeerd. Er zijn helderheidsvariaties van 0,03 magnitudes gerapporteerd.
Wetenswaardigheden
In de Arabische astronomie maakte Yed Prior deel uit van een asterisme dat de Zuidelijke Lijn of de Zuidelijke Grens werd genoemd, samen met Unukalhai – Alpha Serpentis, Delta Serpentis, Epsilon Serpentis, Yes Posterior – Epsilon Ophiuchi, Zeta Ophiuchi en Sabik – Eta Ophiuchi. De Noordelijke Lijn werd gevormd door Kornephoros -Bèta Herculi, Gamma Herculi, Bèta Serpentis en gamma Serpentis. De sterren binnen deze twee lijnen vertegenwoordigden een Weiland met schapen bewaakt door een herder, voorgesteld door Rasalhague – Alpha Ophiuchi.
Naamgeving
De naam Yed Prior komt van het Arabische yad, wat “hand” betekent. Het verwijst naar de positie van de ster aan de linkerhand van Ophiuchus. In afbeeldingen van het sterrenbeeld is dit de hand van de Slangendrager die de kop van de Slang vasthoudt. Het woord “prior” (Latijn voor “voorkant”) verwijst naar het feit dat de ster Voor Yed Posterior – Epsilon Ophiuchi verschijnt aan de sterrenhemel. De westelijke van de twee sterren markeert de hand van Ophiuchus. Alhoewel ze zich dicht bij elkaar aan de hemel bevinden – ongeveer 1° apart – zijn Yed Prior en Yed Posterior fysiek niet verwant aan elkaar.
Op 5 oktober 2016 werd de naam Yed Prior officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.
In de Chinese astronomie was Delta Ophiuchi bekend als 天市右垣九 (Tiān Shì Yòu Yuán jiǔ), de Negende Ster van de Rechtermuur van de Hemelse Marktomheining samen met Kornophoros – Bèta Herculis, Gamma Herculis, Marsic – Kappa Herculis, Gamma Serpentis, Bèta Serpentis, Unukalhai – Alpha Serpentis, Delta Serpentis, Epsilon Serpentis, Yed Posterior – Epsilon Ophiuchi en Zeta Ophiuchi. Het asterisme maakte deel uit van de Hemelse Marktomheining dat het rijk van de keizer vertegenwoordigde. Yed Prior vertegenwoordigde de staat Liang.
Locatie
Omdat de ster deel uitmaakt van de grote polygoon die het sterrenbeeld Ophiuchus markeert, is hij eenvoudig te vinden. De polygoonfiguur wordt gevormd door de helderste sterren van het sterrenbeeld, Rasalhague, Sabik, Zeta Ophiuchi, Yed Prior, Cebalrai en Kappa Ophiuchi. De ster bevindt zich net ten noorden van de klauwen van de Schorpioen en rechts van de zwakkere Yed Posterior.
Rasalhague, de helderste ster in Ophiuchus, bevindt zich halverwege tussen Wega en Antares en de basis van de veelhoek kan worden gevonden aan de hand van de sterren van het Theepotje in Boogschutter. De basis is grofweg uitgelijnd met de denkbeeldige lijn die zich uitstrekt van Kaus Australis tot Alnasl, de meest westelijke sterren van het theepotje. In tegenovergestelde richting leidt een lijn die door de basis van de veelhoek loopt naar Unukalhai, de helderste ster in Serpens – Slang. Unukalhai is de helderste ster in het gebied tussen Yed Prior en Arcturus in het sterrenbeeld Boötes – Ossenhoeder.
Sterrenbeeld
Yed Prior bevindt zich in het sterrenbeeld Ophiuchus – Slangendrager. De hemelse Slangendrager is in grootte het 11de sterrenbeeld, het beslaat een oppervlakte van 948 vierkante graden aan voornamelijk de zuidelijke sterrenhemel. Het sterrenbeeld bevindt zich aan de hemelevenaar.
Ophiuchus is een van de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden die de Griekse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus opnam in zijn Almagest. In de Griekse mythologie wordt het geassocieerd met de genezer Asclepius en met de god Apollo.
Met 5 sterren helderder dan de 5de magnitude is het sterrenbeeld zelfs vanuit enigszins lichtvervuilde gebieden te vinden. Het bevat geen sterren van de 1ste magnitude maar is herkenbaar aan zijn veelhoekige vorm net boven het sterrenbeeld Scorpius – Schorpioen. Rasalhague, de helderste ster van het sterrenbeeld is een witte reus met een schijnbare helderheid van magnitude 2,07 die 48,6 lichtjaar van ons is verwijderd.
Andere opmerkelijke sterren in het sterrenbeeld zijn onder andere de ster van Barnard, de vierde meest nabije ster tot de Zon (na de drie sterren in het Alpha Centauri-systeem), Zeta Ophiuchi, de dichtstbijzijnde O-type ster tot de Zon, de nabijgelegen rode dwerg Wolf 1061, de dubbelster Sabik – Eta Ophiuchi, de terugkerende nova RS Ophiuchi en het stersysteem Rho Ophiuchi, omringd door een van de meest nabije stervormingsgebieden tot de Zon, het Rho Ophiuchi-wolkencomplex.
De bekendste deepsky-objecten in Slangendrager zijn Kepler’s Supernova, de moleculaire wolk Rho Ophiuchi, de bipolaire planetaire nevel M2-9, het ultralichte infraroodstelsel NGC 6240 in IC 4665. Het sterrenbeeld herbergt ook 7 heldere bolhopen die zijn opgenomen in de Messier-catalogus: M9, M10, M12, M14, M19, M62 en M107.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in Ophiuchus waar te nemen is de maand juli als het sterrenbeeld ’s avonds hoog boven de horizon staat. Het hele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties tussen 80° N en 80° Z.
De 10 helderste sterren in Slangendrager zijn Rasalhague (Alpha Oph, mag. 2,07), Sabik (Eta Oph, mag. 2,43), Zeta Ophiuchi (mag. 2,57), Yed Prior (Delta Oph, mag. 2,75), Cebalrai (Bèta Oph, mag. 2,75), Kappa Ophiuchi (mag. 3,20), Yed Posterior (Epsilon Ophiuchi, mag. 3,22), Theta Ophiuchi (mag. 3,26), Nu Ophiuchi (mag. 3,33) en 72 Ophiuchi (mag. 3,73).
Delta Ophiuchi – Yed Prior
| Spectraalklasse | M0.5 III |
| Variabel type | Mogelijk |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,75 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -0,90 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 171 – 52,5 |
| Radiale snelheid (km/s) | -18,78 |
| Massa (zon=1) | 1,5 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 630 |
| Straal (zon=1) | 59 |
| Temperatuur (Kelvin) | 3680 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 7,0 |
| Sterrenbeeld | Ophiuchus – Slangendrager |
| Namen en aanduidingen | Yed Prior Delta Ophiuchi 1 Ophiuchi HD 146051 |
Eerste publicatie: 6 juli 2025
Bron: Wikipedia, star-facts & vele anderen
