Aarde

De opbouw van de Aarde

 

Schematische weergave van de opbouw van de Aarde
Schematische weergave van de opbouw van de Aarde

Onder de bekende planeten is de Aarde uniek vanwege de overvloed aan water die er voorkomt. Andere planeten – inclusief een paar manen – hebben een atmosfeer, ijs en zelfs oceanen maar alleen de Aarde kent de juiste condities voor het voorkomen van leven.

De oceanen bedekken ongeveer 70% van het oppervlak, de gemiddelde diepte bedraagt 4 kilometer. Vers water in vloeibare vorm komt voor in meren en rivieren en als waterdamp in de atmosfeer die voor het grootste deel verantwoordelijk is voor het weer op Aarde. De Aarde bestaat uit verschillende lagen. De oceanen en de continenten vormen de buitenste laag, de korst. De Aardse korst is tussen de 5 en 75 kilometer dik. De dikste delen bevinden zich onder de continenten en de dunste delen liggen onder de oceanen.

De korst

De korst van de Aarde bestaat uit verschillende elementen (uitgedrukt in gewichts-%):

  • 46,6% zuurstof
  • 27.7% silicium
  • 8.1% aluminium
  • 5% ijzer
  • 3,6% calcium
  • 2,8% natrium
  • 2,6% kalium
  • 2,1% magnesium

De korst is opgedeeld in grote platen die drijven op de mantel. Dit is de onderliggende laag. De platen zijn voortdurend in beweging; ze bewegen net zo snel als je vingernagel groeit. Als deze platen langs elkaar schuren ontstaan er aardbevingen. Daar waar platen met elkaar botsen ontstaan bergen en daar waar ze onder elkaar duiken ontstaan diepe troggen. Plaattektoniek is de theorie die de beweging van deze platen verklaard.

De mantel

De mantel is de laag onder de korst. De mantel is ongeveer 2890 kilometer dik. Deze laag bestaat voornamelijk uit silicaathoudend gesteente dat rijk is aan ijzer en magnesium. Intense hitte zorgt ervoor dat het gesteente stijgt waarna het afkoelt en terug zakt naar de kern. Deze convectie is er vermoedelijk verantwoordelijk voor dat de platen in de korst kunnen bewegen. Daar waar de mantel door de korst heen duwt ontstaan vulkanen.

De kern

In het centrum van de Aarde bevindt zich de kern, deze kern bestaat uit twee delen. De massieve binnenkern bestaat uit ijzer en heeft een straal van ongeveer 1.220 kilometer. Deze binnenkern wordt omringd door een vloeibare buitenkern die bestaat uit een legering van nikkel en ijzer. Deze buitenkern is ongeveer 2.180 kilometer dik. De binnenkern draait met een andere snelheid dan de rest van de planeet en is daarmee verantwoordelijk voor het magnetische veld van de Aarde. Als geladen deeltjes van de zonnewind botsen met de atmosfeer boven de magnetische polen van de Aarde dan ontstaat het zogenoemde poollicht.

Poollicht zoals dat aan de polen van de Aarde waargenomen kan worden
Poollicht zoals dat aan de polen van de Aarde waargenomen kan worden

Om de samenstelling en de geschiedenis van de Aarde beter te begrijpen vergelijken geologen onze planeet soms met de andere rotsachtige planeten in ons zonnestelsel. Venus is in grootte vergelijkbaar met de Aarde en bevindt zich dichter bij de Zon terwijl Mars slechts de helft van de grootte van de Aarde heeft. Ofschoon er al verschillende ruimtesondes naar Venus en Mars zijn gestuurd weten we nog steeds erg weinig over het binnenste van deze planeten. In 2018 wordt vermoedelijk de InSight-missie gelanceerd die diep in het oppervlak van Mars moet gaan boren en meer informatie over het binnenste moet gaan opleveren. Ook de ExoMars die in 2020 gelanceerd gaat worden heeft een lange boor bij zich om diep in het oppervlak van Mars te boren.

Venus heeft een hele dikke atmosfeer die voorkomt dat zichtbaar licht het oppervlak bereikt en dat betekent dat we het oppervlak alleen maar met behulp van radar kunnen bestuderen. Het oppervlak is vermoedelijk vers en jong – niet meer dan 500 miljoen jaar oud – en at komt voor de grote vulkanische activiteit op Venus. Venus heeft vermoedelijk een korst, mantel en kern die vergelijkbaar is met de Aarde maar het magneetveld is, vergeleken met de Aarde, erg zwak. Mogelijk kan dit verklaard worden doordat de kern te langzaam draait om een magneetveld op te wekken of misschien is er helemaal geen kern aanwezig.

Mars is een koude planeet en de atmosfeer is niet dik genoeg om water over het oppervlak te laten stromen (mogelijk is er wel heel zout water aanwezig). De krst is bedekt met stof. Men neemt aan dat de korst vast is en dat er geen plaattektoniek voorkomt. Hierdoor konden er op Mars hele grote vulkanen ontstaan zoals de Olympus Mons. De vulkanen op Mars zijn niet meer actief en waarom is nog niet helemaal duidelijk. Onder het oppervlak bevindt zich vermoedelijk een mantel en een kern. Omdat mars geen planeetomvattend magneetveld heeft draait de kern vermoedelijk ook niet rond.

Eerste publicatie: 24 juni 2013
Laatste keer bewerkt op: 18 oktober 2017

Meer over de Aarde