Caph – Bèta Cassiopeiae
Caph – Bèta Cassiopeiae is een witte reuzenster in het sterrenbeeld Cassiopeia. Met een gemiddelde schijnbare helderheid van magnitude 2,28 is het de derde helderste ster in Cassiopeia, na Gamma Cassiopeiae en Schedar (of de tweede helderste ster wanneer de variabele Gamma Cassiopeiae zwakker wordt). Caph ligt op een afstand van 54,7 lichtjaar van de Aarde. het is de meest rechtse ster van de W van Cassiopeia, een bekend asterisme gevormd door de vijf helderste sterren van het sterrenbeeld.
Type ster
Caph heeft de classificatie F3 III en dit betekent een witte reuzenster. De ster heeft een massa van 1,91 zonsmassa en een straal die door pulsaties verandert van 3,43 naar 3,69 keer de straal van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 7000 Kelvin heeft Caph een lichtsterkte van 27,3 keer die van de Zon. De leeftijd wordt geschat op 1,09 tot 1,18 miljard jaar.
Caph begon zijn leven als een witte klasse A-hoofdreeksster met ongeveer twee zonsmassa. De ster heeft vermoedelijk zijn waterstofvoorraad in de kern verbruikt en is momenteel bezig met afkoelen en uitzetten. In de niet zo verre astronomische toekomst zal de ster evolueren naar een rode reus. De ster is niet massief genoeg om als supernova te eindigen. In plaats daarvan zal de ster, wanneer die aan het einde van zijn leven is gekomen, zijn buitenste lagen de ruimte in werpen en geleidelijk als een witte dwerg uitdoven.
Caph is geclassificeerd als een Delta Scuti-veranderlijke, een ster die veranderingen in helderheid vertoont als gevolg van zowel radiale als niet-radiale pulsaties. Dit betekent dat sommige delen van het oppervlak van de ster naar binnen bewegen, terwijl andere naar buiten bewegen (niet-radiale pulsaties) en dat de ster uitzet en samentrekt om zijn bolvorm te behouden (radiale pulsaties), wat veranderingen in de grootte veroorzaakt. De helderheid van Caph varieert elke 2,5 uur van magnitude 2,25 tot 2,31. Andere sterren van dit type zijn Altair in de Arend, Seginus in de Ossenhoeder, Polaris Australis in Octant en Epsilon Cephei in Cepheus. De heldere Wega in Lier en Denebola in de Leeuw zijn vermoedelijk ook Delta Scuti-veranderlijken. Van de bevestigde exemplaren is alleen Altair helderder dan Caph.
Caph draait zeer snel om zijn as. Iedere dag worden er 1,12 rotaties volbracht. De rotatiesnelheid bedraagt 71 km/sec en dat is ongeveer 92% van de kritische snelheid. Als resultaat van zijn snelle rotatie heeft de ster een afgeplatte bolvorm en is zijn equatoriale straal 24% groter dan zijn polaire straal. Omdat de polen dicht bij het massamiddelpunt liggen hebben ze ook een hogere temperatuur en helderheid dan het equatoriale gebied. De temperatuur aan de polen is ongeveer 1000 Kelvin hoger dan aan de evenaar. Andere afgeplatte sterren die hiervan bekende voorbeelden zijn, zijn Wega, Altair, Achernar, Regulus, Alderamin en Rasalhague.
Wetenswaardigheden
Caph vormt met Schedar – Alpha Cassiopeiae, Gamma Cassiopeiae, Ruchbah – Delta Cassiopeiae en Segin – Epsilon Cassiopeiae het W-asterisme van Cassiopeia. Het asterisme is zichtbaar tijdens een W tijdens de noordelijke lente en zomer en lijkt omgekeerd in de winter en gezien vanaf locaties op het zuidelijk halfrond.
Caph is meer dan een miljard jaar oud en is daarmee veruit de oudste van de vijf sterren die de W vormen. Ruchbah, de op één na oudste van de groep is 600 miljoen jaar oud. Caph is ook de kleinste, minste massieve en minst intrinsiek heldere van de vijf sterren. De ster lijkt zo helder omdat hij met een afstand van 54,7 lichtjaar het dichtst bij ons staat. De op een na dichtstbijzijnde van de W-sterren, Ruchbah, bevindt zich op een afstand van 99,4 lichtjaar.
Gemiddeld is Caph de 74ste helderste ster aan de hemel. De ster is slechts een klein beetje zwakker dan zijn buurman Schedar in Cassiopeia, Eltanin in Draco en Mintaka in Orion en overtreft net Epsilon Centauri in Centaurus, Dschubba en Larawag in Schorpioen en Alpha Lupi in Lupus.
Caph, Alpheratz en Andromeda en Algenib in Pegasus stonden bekend als de Drie Gidsen. De drie heldere sterren markeren een equinoctiale kleur, een denkbeeldige lijn op de hemelbol, ook wel de nulmeridiaan genoemd, die door de noordelijke en zuidelijke hemelpolen en de lente- en herfstequinoxen loopt. De nulmeridiaan loopt zuidwaarts van Caph via Alpheratz naar het punt op de hemelevenaar waar de Zon elke lente- en herfstequinox lijkt te passeren.
Tycho’s Supernova (SN 1572) , een Type Ia-supernova waargenomen begin November 1572, verscheen 5° ten noordwesten van Caph. De supernova bereikte een piek van magnitude -4. De supernova is vernoemd naar Tycho Brahe, die uitgebreide waarnemingen deed van de “nieuwe ster” en deze in 1573 publiceerde.
Bèta Cassiopeiae werd ontdekt als een Delta Scuti-veranderlijke door de Amerikaanse astronoom Millis die de ster op 16 oktober 19864 observeerde met de 16 inch reflector van de Pine Bluff sterrenwacht in Wisconsin en met de 21 reflector van de Lowell sterrenwacht in Arizona in augustus 1965. Millis publiceerde zijn bevindingen in 1966 waarbij hij opmerkte dat de ster waarschijnlijk een nieuw lid is van de Delta Scuti-groep en zijn hoge rotatiesnelheid benadrukte in vergelijking met andere bekende leden.
Er werd ooit gedacht dat Caph een spectroscopische dubbelster was met een onopgeloste metgezel in een baan van 27 dagen. Het bestaan van die metgezel is echter nooit bevestigd.
Naam
De naam Caph is afgeleid van het Arabische kaf, wat “palm” betekent. Het komt van de uitdrukking al-Kaff al-Khadib, wat “de bevlekte hand” betekent. De naam verwees oorspronkelijk naar een asterisme gevormd door de helderste sterren van Cassiopeia, die een met henna beschilderde hand voorstelden. Het asterisme maakte deel uit van een groter patroon, bekend als Turaya, dat zich uitstrekte over Cassiopeia, Perseus, taurus en Cetus. Het hoofd van Thuraya werd gemarkeerd door de Pleiaden in Stier en de andere hand bevond zich in het sterrenbeeld Cetus. De naam al-Kaff al-Khadib werd uiteindelijk ingekort tot al-Kaff en verwees alleen naar Bèta Cassiopeiae. De alternatieve versies van de naam waren o.a. Chaph en Kaff.
De naam Caph werd op 20 juni 2016 officieel goedgekeurd door de Working Group on Star Names (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie.
In de Arabische astronomie stond Bèta Cassiopeiae ook bekend als al-Sanam al-Nakah, wat “bult van de kameel” betekent.
In de Chinese astronomie staat Caph bekend als 王良一 (Wáng Liáng yī), de Eerste ster van Wang Liang. Wang Liang was een beroemde wagenmenner tijdens de Lente- en Herfstperiode (771 v. Christus tot 476 v. Christus). Het Wang Liang-asterisme wordt gevormd door Caph samen met Kappa Cassiopeiae, Achird – Eta Cassiopeiae, Schedar – Alpha Cassiopeiae en Lambda Cassiopeia. Het maakt deel uit van het Benen-huis, dat de staart van de Witte Tijger vertegenwoordigt.
Locatie
Caph is heel gemakkelijk te vinden omdat de ster deel uitmaakt van een bekend sterpatroon, de W van Cassiopeia. Het is de meest rechtse ster in het asterisme.
Caph kan gebruikt worden om diverse heldere deep sky-objecten te vinden die zich in hetzelfde gebied bevinden. Het onregelmatige sterrenstelsel IC 10, het enige bekende stervormingsstelsel in de Lokale Groep, bevindt zich net ten oosten van de ster. De open sterrenhopen NGC 7788 en NGC 7790 liggen in het noordwesten en NGC 7789 – de Witte Roos Cluster ligt in het zuidwesten. De open sterrenhoop NGC 129 bevindt zich ongeveer halverwege Caph en Gamma Cassiopeiae, de centrale ster van de W.
Een denkbeeldige lijn die zich uitstrekt van Schedar de ster rechtsonder in de W, door Caph, leidt naar Messier 52, een open sterrenhoop met een visuele helderheid van magnitude 5,0 die in een verrekijker al zichtbaar is. In de buurt van Messier 52 zijn verschillende opmerkelijke deep sky-objecten te zien: de Bubbelnevel – NGC 7635, een emissienevel met de 10de magnitude en de emissienevel Sharpless 157 – de Kreeftklauwnevel in Cassiopeia en de open sterrenhoop NGC 7510 en de nevel NGC 7538 in het naburige sterrenbeeld Cepheus.
Sterrenbeeld
Caph bevindt zich in het sterrenbeeld Cassiopeia. Het sterrenbeeld vertegenwoordigt de ijdele en opschepperige koningin Cassiopeia in de Griekse mythologie en ligt in de buurt van verschillende andere sterrenbeelden die verband houden met de mythe van Perseus: Andromeda, Perseus, Cepheus, Pegasus en Cetus. Deze behoren allemaal tot de 48 Griekse sterrenbeelden die voor het eerst werden vermeld door de astronoom Claudius Ptolemeus in zijn Almagest die in de 2de eeuw na Christus verscheen.
In grootte is Cassiopeia het 25ste sterrenbeeld. Het beslaat 598 vierkante graden een de noordelijke hemel en het is voor ons circumpolair. Dit betekent dat het sterrenbeeld het gehele jaar door waarneembaar is.
Cassiopeia is vooral bekend vanwege het W-patroon dat wordt gevormd door de vijf helderste sterren en herbergt vele opmerkelijke sterren en deep sky-objecten. Tot de sterren behoren Gamma Cassiopeiae, het prototype voor zijn eigen klasse van veranderlijken, de pulserende veranderlijke gele hyperreus Rho Cassiopeiae, een van de helderste sterren in de Melkweg, de semiregelmatige veranderlijke gele hyperreus V509 Cassiopeiae en het massieve binaire systeem AO Cassiopeiae, bestaande uit een hoofdreekster van spectraalklasse O8 en een heldere reus van spectraalklasse O9.2.
Cassiopeia bevat ook twee beroemde supernovarestanten: Tycho’s Supernova (SN 1572, 3C 10), het overblijfsel van een Type Ia-supernova die in november 1572 verscheen, en Cassiopeia A, het overblijfsel van een supernova die ongeveer 300 jaar geleden plaatsvond.
De beroemdste deep sky-objecten in Cassiopeia zijn de heldere open sterrenhopen Messier 52 en Messier 103 en NGC 7789, NGC 457 – de E.T, luster en NGC 663, de twee grote aangrenzende emissienevels die bekend staan als de Hartnevel (IC 1805) en de Zielnevel (IC 1848), het HII-gebied NGC 281, bijgenaamd de Pacmannevel en het onregelmatige sterrenstelsel IC 10, een van onze buren in de Lokale Groep.
De beste tijd van het jaar om de sterren en deep sky-objecten in Cassiopeia te zien is de maand november, wanneer het sterrenbeeld prominent aan de avondhemel staat. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties tussen 90° en -20°.
The best time of year to see the stars and deep sky objects in Cassiopeia is during the month of November, when the constellation is prominent in the evening sky. The entire constellation is visible from locations between the latitudes 90° N and 20° S.
De 10 helderste sterren in Cassiopeia zijn Gamma Cassiopeiae (mag. 1,6 – 3,0), Schedar (Alpha Cas, mag. 2,24), Caph (Beta Cas, mag. 2,28), Ruchbah (Delta Cas, mag. 2,68), Segin (Epsilon Cas, mag. 3,37), Achird (Eta Cas, mag. 3,44), Fulu (Zeta Cas, mag. 3,66), 50 Cassiopeiae (mag. 3,95), Kappa Cassiopeiae (mag. 4,16) en Theta Cassiopeiae (mag. 4,33).
Caph – Beta Cassiopeiae
| Spectraalklasse | F2 III |
| Veranderlijk type | Delta Scuti |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 2,28 (2,25 – 2,31) |
| Absolute helderheid (magnitude) | 1,3 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 54,7 – 16,8 |
| Radake snelheid (km/sec) | 4,30 |
| Massa (zon) | 1,91 |
| Lichtsterkte (zon) | 27,3 |
| Straal (zon) | 3,43 |
| Temperatuur (Kelvin) | 7100 |
| Leeftijd (miljard jaar) | 1,09 – 1,18 |
| Rotatiesnelheid (km/sec) | 71,0 |
| Sterrenbeeld | Cassiopeia |
| Namen en aanduidingen | Caph Bèta Cassiopeiae 11 Cassiopeiae HD 432 |
Eerste publicatie: 20 november 2024
