De Volle Maan die bepaalt wanneer het Pasen is

Bij het invullen van de vakantieplanningen etc. wordt vaak de opmerking gemaakt dat Pasen dit jaar laat of vroeg valt. Maar heb je je ooit afgevraagd hoe de Paasdatum eigenlijk wordt bepaald? De Maan speelt hierbij een cruciale rol.

De dag die bepaald dat het Pasen is is vastgelegd tijdens het Concilie van Nicaea (het tegenwoordige Iznik in de Turkse provincie Bursa) dat in 325 na Christus werd gehouden. Dit concilie bepaalde dat Pasen valt op de eerste zondag die volgt op de veertiende dag na een bepaalde Nieuwe Maan. Het gaat dan om de Nieuwe Maan die valt op of na de Maart Equinox. Anders gezegd: Pasen valt op de zondag die volgt op de eerste Volle Maan op of na de Maart Equinox. Echter als de Volle Maan op een zondag valt dan is het de zondag erna Pasen.

Voor 2017 betekent dit dat de veertiende dag van deze bepaalde Volle Maan op 11 april viel en dat was op een dinsdag. Dus de volgende zondag, 16 april is het dan Pasen.

Concilie van Nicaea

Toen het Concilie van Nicaea werd gehouden was Pasen al de belangrijkste feestdag op de christelijke kalender en het was destijds gebruikelijk dat duizenden Christenen lange pelgrimstochten hielden naar Jeruzalem of andere heiligdommen om de wederopstanding te vieren. De regel die door het Concilie van Nicaea werd uitgevaardigd zorgde er voor dat de pelgrims altijd het licht van de Volle Maan zouden hebben als ze ‘s nachts op reis waren.

Helaas is er soms verwarring over hoe de datum in onze huidige Gregoriaanse kalender moert worden bepaald.

Kalenderonderbrekingen

Voor astronomen is het Volle Maan als die van ons uit gezien direct tegenover de Zon staat. Maar er is ook een kerkelijke Volle Maan. Deze laatste is ontstaan binnen de christelijke Kerk en wordt vastgesteld aan de hand van kerkelijke tabellen (epacten en Gouden Nummers) en deze kerkelijke datum hoeft niet noodzakelijkerwijs overeen te komen met de astronomische Volle Maan die puur op astronomische berekeningen is gebaseerd.

Er is een probleem waarbij de maart Equinox is betrokken. Kerkelijke regels stellen dat de Maart Equinox altijd op 21 maart plaatsvindt, maar in de jaren tussen 2008 en 2101 vindt die op Europese lengtegraden nooit later plaats dan 20 maart.

Dat leidt er toe dat we af en toe te maken hebben met verschillen. Bijvoorbeeld tussen de jaren 1583 en 2582 zijn er 78 jaren waarin de astronomische Pasen verschilt met de traditionele, kerkelijke Pasen.

De Pasen in 2038 zal gedenkwaardig zijn. In dat jaar valt de astronomische Pasen op 28 maart: de equinox is op 20 maart en de dag erna is het Volle Maan. Echter, volgens de kerkelijke regels valt Pasen dat jaar op de laatst mogelijke datum: 25 april.

De vroegste Pasen kan op 22 maart zijn. Dat gebeurde voor het laatst in 1818 en de volgende keer zal in 2285 zijn. In 2008 waren we het dichtst bij de vroegste Pasen: Pasen viel dat jaar op 23 maart. In totaal zijn er 35 dagen waarop Pasen kan vallen.

Tussen 2000 en 2999 is het op 22 maart slechts 5 maal Pasen. In hetzelfde tijdsbestek van 1000 jaar is het 10 keer Pasen op de laatst mogelijke datum van 25 april. In dezelfde periode van 1000 jaar is het op 16 april maar liefst 41 keer Pasen en 2017 is er daar dus eentje van.

Sinds het begin van de 20^-ste eeuw zijn er pogingen gedaan om een vaste datum voor Pasen te kiezen in plaats van de verplaatsbare die we nu hebben. In 1963 zegt het Tweede Vaticaanse Concilie toe akkoord te gaan met een vaste datum als er consensus bereikt zou worden tussen alle christelijke kerken. Daarbij werd de tweede zondag in april naar voren geschoven al de meest waarschijnlijke datum. Helaas is er in de christelijke wereld nog steeds geen overeenstemming over een vaste datum voor Pasen.

Grote verschillen in het weer

Omdat Pasen niet altijd op dezelfde dag valt en we nu in de overgang zitten van de winter naar de lente kan het weer op Pasen nogal verschillen. We zijn bekend met warme, zonnige Paasdagen maar ook met Paasdagen waar we met winters weer te maken hebben. En hoewel Pasen dit jaar laat valt werkt het weer dit jaar niet mee. We hebben een koude nachten met overdag af en toe een bui.

Eerste publicatie: 15 april 2017
Laatste update: 31 maart 2024