Gaat T Coronae Borealis dit jaar uitbarsten?
Als astronomen gelijk hebben dan zou een bekend noordelijk sterrenbeeld er in 2024 kortstondig anders uit kunnen zien want dan treedt een nova opnieuw op de voorgrond. Het gaat om de ster T Coronae Borealis, oftewel T CrB. Gelegen in een hoek van het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkoon heeft T CrB over het algemeen een visuele helderheid van magnitude 10, nauwelijks waarneembaar met een verrekijker Maar eens in de 80 jaar vlamt de ster kortstondig op tot ongeveer magnitude 2 en is dan met het blote oog zichtbaar.
Het merkwaardige geval van T Coronae Borealis
Het raadsel dat T Coronae Borealis heet, werd voor het eerst opgemerkt door de Ierse astronoom John Birmingham in de nacht van 12 mei 1866. Waarnemers struinden later decennia lang de regio af, totdat ze opnieuw in de problemen kwamen met een tweede opvlamming van de ster. Niemand minder dan de astronoom Leslie Peltier, was getuige van de uitbarsting van 1946. Een recent onderzoek door Bradley Shaefer van de Louisiana State University in 2023 suggereert dat een heldere ”gastster” die in 1217 en op nieuw in 1787 werd gezien in dezelfde regio en die in middeleeuwse manuscripten wordt genoemd, in feite verschijningen van T CrB kunnen zijn geweest.
We weten nu dat T Coronae Borealis een zogenaamde terugkerende nova is. Dit gebeurt wanneer een begeleidende witte dwergster, die in een baan om een rode reus draait, materiaal afzuigt, dat zich rond de witte dwergster ophoopt en comprimeert. Dit hoopt zich op de witte dwerg op totdat er een limiet wordt bereikt waar op hol geslagen kernfusie plaatsvindt, en de ster kortstondig straalt als een nova. Terugkerende novae zijn zeldzaam en er zijn er minder dan 10 bekend in ons sterrenstelsel.
| Naam | sterrenbeeld | Helderheid (min-max) | Laatste maximum | Gemiddelde periode (jaar) |
| T Coronae Borealis | Corona Borealis | 2,0 – 10,8 | 1946 | ± 80 |
| RS Ophiuchi | Ophiuchus | 5 – 13 | 2006 | ± 22 |
| T Pyxidis | Pyxis | 6,4 – 15,5 | 2011 | ± 24 |
| V394 Coronae Australis | Corona Australis | 7,2 – 19,7 | 1987 | ± 38 |
| U Scorpii | Scorpius | 7,5 – 17,6 | 2010 | ± 21 |
| V3890 Sagittarii | Sagittarius | 7 – 18 | 2019 | ± 28 |
| IM Normae | Norma | 8,5 – 18 | 2002 | ± 80 |
| CI Aquilae | Aquila | 8,6 – 16 | 2000 | ± 42 |
| V745 Scorpii | Scorpius | 9,4 – 20 | 2014 | ± 39 |
| V2487 Ophiuchi | Ophiuchus | 9,5 – 18 | 1998 | ± 98 |
| Tabel 1 – Een lijst met terugkerende nova’s | ||||
Een uitbarsting in 2024?
Dit lijkt te wijzen op een periodiciteit van 80 jaar voor T CrB, wat duidt op een nieuwe verschijning in de periode tot 2026. Een verdachte verduistering die in 2023 werd geregistreerd zet astronomen nu echter aan het denken. De ster gedroeg zich in 1945 op dezelfde manier, ongeveer één jaar voor de uitbarsting. Astronomen hopen nu dat T CrB dit jaar zal opvlammen.
De witte dwerg in het T CrB-systeem bevindt zich op een afstand van ongeveer 3000 lichtjaar en draait met een periode van 228 dagen rond de rode reus. De afstand tussen het tweetal bedraagt slechts 0,54 Astronomische Eenheden en de baan is onder een hoek van 27° ten opzichte van onze gezichtslijn. Verhelderingen treden meestal snel op (in slechts enkele uren) en duren maximaal een dag of zo. Houd er rekening mee dat een verandering van 8 magnitudes gelijk staat aan ruim 1500 keer in termen van helderheid.
Wereldwijd houden amateurastronomen de ster in de gaten en ook de Swift ruimtesonde en de Hubble Space Telescope staan stand-by om T CrB te volgen want een uitbarsting biedt een ongekende kans om een dergelijke explosie in gammastraling en over het gehele elektromagnetische spectrum ter volgen. Hubble zou er ook in kunnen slagen de lichtecho van de gebeurtenis op te vangen.
Waar bevindt T Coronae Borealis zich aan de sterrenhemel
De aller slechtste tijd voor T CrB om op te vlammen zou eind november zijn want dan bevindt de ster zich in de buurt van de Zon (van ons uit gezien). Op dit moment is het sterrenbeeld Corona Borealis – Noorderkroon ’s avonds en ’s nachts zichtbaar. T CrB bevindt zich vlakbij de ster Epsilon Coronae Borealis, een ster van de vierde magnitude. Tijdens zijn maximum zou T CrB kunnen wedijveren met de helderste ster in het sterrenbeeld: Alphecca – Alpha Coronae Borealis, een ster van de 2de magnitude.
Als de lucht helder is houdt dan de Noorderkoon de komende weken in de gaten. Misschien ben je wel de eerste die iets ziet als de ster opvlamt.
Eerste publicatie: 7 april 2024
