Hubble ziet spaken in de ringen van Saturnus
De planeet Saturnus staat bekend om zijn iconische ringsysteem. De B-ring kan echter vlekken en strepen van donkerder of lichter materiaal vertonen, ook wel spaken genoemd, die verband kunnen houden met stofinteracties met het magneetveld van de planeet. Een nieuwe opname van Saturnus, op 22 oktober 2023 gemaakt door de Hubble Space Telescope, onthult de ringspaken.
De spaken van Saturnus – zo genoemd omdat ze op fietsspaken lijken – zijn tijdelijke kenmerken die met de ringen meedraaien.
Hun spookachtige verschijning blijft slechts twee of drie rotaties ronde gigantische planeet bestaan. Tijdens actieve periodes dragen vers gevormde spaken voortdurend bij aan het patroon.
De ringspaken werden voor het eerst in 1981 gefotografeerd door de Voyager 2-ruimtesonde van de NASA.
Ook de Cassini-ruimtesonde van de NASA, deze missie eindigde in 2017, zag tijdens zijn 13 jaar durende missie deze spaken.
Hubble blijft Saturnus jaarlijks waarnemen terwijl de spaken komen en gaan. Deze cyclus is vastgelegd in het kader van het Outer Planets Atmospheres Legacy (OPAL)_programma dat bijna tien jaar geleden begon om jaarlijks de weersveranderingen op alle vier de gasreuzen te monitoren.
De scherpe beelden van Hubble laten zien dat de frequentie van spaakverschijningen seizoensafhankelijk is en voor het eerst in 2021 in de OPAL-gegevens zichtbaar is en dan ook nog alleen aan de ochtendzijde van de ringen.
Uit lange-termijnmonitoring blijkt dat zowel het aantal als het contrast van de spaken varieert met de seizoenen van Saturnus.
Saturnus gaat richting zijn equinox en dan verwachten astronomen de maximale spaakactiviteit waarbij de komende jaren een hogere frequentie en donkerdere spaken zullen verschijnen.
Dit jaar verschijnen deze kortstondige structuren tegelijkertijd aan beide zijden van de planeet en hoewel ze er klein uitzien vergeleken met Saturnus kunnen en lengte en breedte zich langer uitstrekken dan de diameter van de Aarde.
De leidende theorie zegt dat de spaken zijn verbonden met het krachtige maagneetveld van Saturnus, met een soort zonne-interactie met het magnetische veld waardoor je de spaken krijgt.
Als het op Saturnus bijna equinox is, staan de planeet en zijn ringen minder van de Zon af gekanteld. In deze configuratie kan de zonnewind sterker op het immense magnetische veld van Saturnus slaan, waardoor spaakvorming wordt versterkt.
Planeetwetenschappers denken dat de elektrostatische krachten die door deze interactie worden gegenereerd, stof of ijs boven de ring laat zweven om de spaken te vormen, hoewel na tientallen jaren geen enkele theorie de spaken perfect voorspelt.
Voortdurende waarnemingen met de Hubble kunnen uiteindelijk helpen het mysterie op te lossen.
Eerste publicatie: 23 december 2023
Bron: NASA/ESA/sci-news