Saiph – Kappa Orionis

Kappa Orionis – Saiph – is een blauwwitte superreus die de zuidoostelijke hoek, oftewel de rechterknie van de jager Orion markeert. Samen met de helderdere Rigel, Bellatrix en Betelgeuze vormt Saiph de zandloperfiguur van het sterrenbeeld. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,01 en het is daarmee de zesde helderste ster in het sterrenbeeld. Saiph is een beetje zwakker dan de gordelsterren Alnitak en Alnilam maar helderder dan Mintaka. Kappa Orionis is ongeveer 650 lichtjaar van de Aarde verwijderd.

Stertype

Kappa Orionis is van spectraalklasse B0.5 Ia en dat duidt op een lichtsterke superreus, blauwwit van kleur. Met een geschatte oppervlaktetemperatuur van 36.500 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 56.900 keer die van de Zon. De ster is veel heter dan de helderste ster Rigel maar lijkt veel zwakker en dat komt omdat de meeste straling in de vorm van ultraviolet licht wordt uitgezonden.

Uitgaande van parallaxmetingen met de Hipparcossatelliet heeft Saiph een massa van ongeveer 15,5 zonsmassa en een straal van 22,2 keer die van de Zon. De leeftijd werd geschat op 11,1 miljoen jaar. Echter een meer recent onderzoek van de leeftijd en de spectra van de sterren van de Orion OB1-associatie gaf een massa van 28 zonsmassa en een leeftijd van ongeveer 6,2 miljoen jaar.

Kappa Orionis is een relatief jonge ster maar is al van de hoofdreeks geëvolueerd en is gestopt met het fuseren waterstof naar helium in zijn kern. De ster heeft een sterke sterwind die er voor zorgt dat er iedere 1,1 miljoen jaar een zonsmassa aan materie de ruimte in wordt geblazen. De ster zal uiteindelijk opzwellen tot een rode superreus en als een supernova zijn leven eindigen.

Wetenswaardigheden

Saiph draait op een afstand tussen 24.000 en 26.000 lichtjaar om het galactische centrum heen. De dichtste nadering tot de Zon, tot op 56 lichtjaar, deed de ster miljoenen jaren geleden.

Saiph is een verdacht variabele ster; de kleine helderheidsvariaties zijn slechts 0,04 magnitudes groot.

Het Wardaman-volk in de Northern Territory van Australië associeerden Saiph met de mythe van de Zwartkoppython (Walijabi) die een kloof creëerde met een Guman-graafstok.

Naamgeving

De naam Saiph komt van het Arabische “saif al jabbar”, wat “het zwaard van de reus” betekent. Het is de traditionele naam van de ster ondanks dat Saiph geen deel uitmaakt van het zwaard van Orion. De naam werd oorspronkelijk gebruikt voor Eta Orionis, een meervoudig stersysteem in de buurt van Mintaka in de richting van Rigel.

Op 20 juli 2016 werd de naam door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie goedgekeurd voor Kappa Orionis.

De Chinezen kenden Saiph als 參宿六 (Shēn Sù liù), de Zesde Ster van Drie Sterren. Drie Sterren is een asterisme dat oorspronkelijk alleen de Gordelsterren Alnitak, Alnilam en Mintaka bevatte maar later werd uitgebreid met de andere heldere sterren van Orion: Betelgeuze, Bellatrix, Rigel en Saiph. Ofschoon het asterisme meer dan drie sterren bevatte werd de naam nooit aangepast.

De Egyptische astronoom Al Achsasi al Mouakket noemde in zijn Calendarium de ster Rekbah al Jauza al Yemeniat. Dit boek werd in de 17^de eeuw geschreven. De naam werd later naar het Latijn vertaald als Genu Dextrum Gigantis en dat betekent “de rechterknie van de gigant” en verwijst naar de positie van Saiph in Orion.

Locatie

Saiph is een van de zeven sterren die de zandloperfiguur van Orion vormen en daarom gemakkelijk te vinden.

Saiph bevindt zich onder de Gordel van Orion, een van de best herkenbare asterismes aan de sterrenhemel en in de nabijheid van verschillende beroemde deepsky objecten. De Orionnevel (Messier 42), het dichtstbijzijnde stervormingsgebied tot de Zon, en Messier 43 – De Mairannevel – gescheiden van Messier 42 door een stofbaan, verschijnen als de middelste ster in het Zwaard van Orion en vormen een driehoek met Saiph en Rigel. De emissienevel Sharpless 276, ook bekend als Barnard’s Loop, strekt zich uit over 600 boogminuten van het gebied ten noorden van de Gordel van Orion en draait rond de Gordel-sterren in de richting van Saiph. De open sterrenhoop NGC 1980, omringd door een emissienevel, is net onder Messier 42 en Messier 43 te zien. Hatysa – Iota Orionis – is lid van deze open sterrenhoop.

Sterrenbeeld

Saiph bevindt zich in het sterrenbeeld Orion. Het sterrenbeeld vertegenwoordigt de mythische jager Orion. Orion bevat 2 van de 10 helderste sterren aan de sterrenhemel – Rigel en Betelgeuze, en ook de Gordel van Orion bestaande uit Alnitak, Alnilam en Mintaka.

Tot de meest Populaire telescoopdoelen in Orion behoren de verschillende regio’s van het enorme Orion Moleculaire Wolk Complex – de Orionnevel met de jonge Trapezium-sterren, De Mairan’s Nevel, Barnard’s Loop, de reflectienevel Messier 78, de Paardenkopnevel – Barnard 33 nabij Alnitak en de Lambda Orionis Ring, een H II-gebied geïoniseerd door Lambda Orionis – Meissa, de ster die het hoofd van Orion markeert.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky objecten in Orion te bekijken is de maand januari als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Voor waarnemer sop noordelijke breedtegraden blijft Orion gedurende de wintermaanden goed zichtbaar.

De 10 helderste sterren in Orion zijn Rigel (Beta Ori, mag. 0,05 – 0,18), Betelgeuze (Alpha Ori, mag. 0,0 – 1,3), Bellatrix (Gamma Ori, mag. 1,59 – 1,64), Alnilam (Epsilon Ori, mag. 1,64 – 1,74), Alnitak A (Zeta Ori A, mag. 2,00), Saiph (Kappa Ori, mag. 2,09), Mintaka AB (Delta Ori AB, mag. 2,23), Hatysa (Iota Ori, mag. 2,77), Tabit (Pi³ Ori, mag. 3,16), en Eta Orionis (mag. 3,31 – 3,6).

Kappa Orionis – Saiph

Eerste publicatie:18 januari 2025