Uiltjes gebruiken de sterrenhemel als kompas
Iedere lente ontsnappen miljoenen Uiltjes (agrotis infusa) de hete omstandigheden in het zuidoosten van Australië om naar een 1000 kilometer verderop gelegen plek te migreren, waar ze nooit eerder zijn geweest – een aantal koele grotten in de Australische Alpen.
Tot nu toe wisten onderzoekers dat sommige vogels en zelfs mensen de sterren konden gebruiken om grote afstanden af te leggen, maar nu is het de eerste keer dat dit bij een insect is bewezen.
Uiltjes zijn ongelooflijk nauwkeurig. Ze gebruiken de sterren als kompas om zich over enorme afstanden te oriënteren en passen hun positie aan op basis van het seizoen en het tijdstip van de nacht.
Elk voorjaar komen miljarden Uiltjes tevoorschijn uit broedgebieden in Zuidoost-Australië en vliegen tot wel 1000 kilometer naar e(een soort mot/nachtvlinder) en klein aantal grotten en rotspartijen in de Australische Alpen.
De motten sluimeren de hele zomer in de koele, donkere schuilplaatsen en maken in de herfst de terugreis om te broeden en te sterven.
Met behulp van geavanceerde vluchtsimulators en hersenopnames in gecontroleerde, magnetisch neutrale omgevingen testen de onderzoekers hoe motten zich oriënteren onder verschillende hemelomstandigheden.
Wanneer ze werden geconfronteerd met de natuurlijke sterrenhemel en geen magnetisch veld, vlogen de insecten consequent in de juiste trekrichting voor het seizoen: zuidwaarts in de lente, noordwaarts in de herfst.
Wanneer de sterrenhemel 180° werd gedraaid, keerden ze dienovereenkomstig van richting om, maar wanneer de sterren werden vervormd, verdween hun oriëntatie.
Dit bewijst dat ze niet zomaar naar het helderste licht vliegen of een simpele visuele aanwijzing volgen, aldus de onderzoekers. Ze lezen specifieke patronen aan de nachtelijke hemel om een geografische richting te bepalen, net zoals trekvogels dat doen.
Interessant is dat de motten, wanneer sterren door wolken werden verduisterd, hun richting enkel behielden met behulp van het aardmagnetisch veld. Dit dubbele kompassysteem zorgt voor betrouwbare navigatie, zelfs onder wisselende omstandigheden.
De onderzoekers verdiepten zich ook in de neurologische basis van dit gedrag en identificeerden gespecialiseerde neuronen in de hersenen van de nachtvlinder die reageren op de oriëntatie van de sterrenhemel.
Deze cellen, die zich bevinden in hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor navigatie en besturing, vuren hun krachtigst wanneer het Uiltje naar het zuiden kijkt.
Dit soort richting laat zien dat het brein van het Uiltje hemelse informatie op een verrassend geavanceerde manier codeert, aldus de onderzoekers. Het is een opmerkelijk voorbeeld van complex navigatievermogen verpakt in een klein insectenbrein.
De ontdekking kan technologieën in robotica, dronenavigatie en zelfs beschermingsstrategieën voor soorten die bedreigd worden door habitatverlies of klimaatverandering, inspireren.
De populaties van de mot zijn de afgelopen jaren sterk afgenomen waardoor ze als kwetsbaar worden beschouwd.
Het onderzoek onderstreept het belang van het beschermen van migratieroutes en de donkere hemel waar deze motten van afhankelijk zijn.
Volgens de onderzoekers gaat dit niet alleen over een mot maar gaat het over hoe dieren de wereld om hen heen lezen.
De nachtelijke hemel heeft menselijke ontdekkingsreizigers al millennia lang geleid. Nu weten we dat het ook motten leidt.
Het onderzoek is afgelopen week in het tijdschrift Nature gepubliceerd.
Artikel: D. Dreyer et al. Bogong moths use a stellar compass for long-distance navigation at night. Nature, published online June 18, 2025; doi: 10.1038/s41586-025-09135-3
Eerste publicatie: 20 juni 2025
Bron: sci-news
