Waarnemen – het sterrenbeeld Dolfijn
Van de 88 sterrenbeelden is Dolfijn in grootte het 69ste. Het sterrenbeeldje komt elk jaar op het noordelijk halfrond in beeld. Tegen de tijd dat de herfst aanbreekt staat het hoog genoeg aan de hemel om te bekijken. De sterren zijn zwak dus om het te kunnen zien heb je wel een donkere omgeving nodig.
Op zoek naar de Dolfijn
Delphinus ligt net buiten de lijn tussen de sterren Deneb in de Zwaan en Altaïr in de Arend. Deze heldere sterren vormen twee hoeken van het beroemde asterisme van de Zomerdriehoek. Scan langs die lijn met je oog of verrekijker. Als het donker genoeg is komt de dolfijn vanzelf in beeld.
Delphinus lijkt erg op het dier dat het zou moeten voorstellen. De zwakke sterren vormen een vliegervorm met een staart. De kleine dolfijn lijkt uit het donkere water van de nachtelijke hemel te springen.
Als je eenmaal bekend bent met de Zomerdriehoek dan kan je dit asterisme gebruiken om verschillende nabije kleine sterrenbeelden op te zoeken: Dolfijn, Pijl en Veulen. Maar, voorwaarde is wel dat je een donkere sterrenhemel hebt.
Dolfijn in de geschiedenis en de mythologie
De naam Delphinus betekent Dolfijn in het Latijn. Maar het was een Griekse astronoom, Ptolemeus van Alexandrië in de tweede eeuw voor Christus, die als eerste de sterren catalogiseerde. In de Griekse mythologie representeert Delphinus de dolfijn die door de zeegod Poseidon werd gestuurd om Amphrite te vangen. Zij was een zeegodin en een van de beroemde Nereïden. Er werd gezegd dat Poseidon voor Amphrite koos toen ze samen met haar zussen danse op het eiland Nexos. De dolfijn bracht Amphrite op zijn rug naar Poseidon toe en ze werd daarna zijn vrouw. Als dank werd de dolfijn als sterrenbeeld aan de hemel geplaatst.
In een ander verhaal redde Delphinus de Griekse dichter Arion toen die door rovers op een schip werd aangevallen. Ze stonden op het punt Arion te doden maar hij smeekte hen om een laatste lied te mogen zingen. Dat werd door de overvallers toegestaan en de dichter stond op het dek van de boot en zong, begeleidt door zijn Lier, een klaaglied. Daarna sprong hij overboord. Een dolfijn die zijn gezang hoorde en werd aangetrokken door de muziek redde hem.
De sterren van de Dolfijn
De helderste ster in de Dolfijn is Bèta Delphini. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,6. De ster draagt ook de naam Rotanev. De ster is ongeveer 97 lichtjaar van ons verwijderd. De ster markeert in het sterrenbeeld de plek waar de staart aan het lichaam zit.
De op een na helderste ster is Alpha Delphini met een visuele helderheid van magnitude 3,7. De ster heeft als bijnaam Sualocin. De ster is ongeveer 240 lichtjaar van de Aarde verwijderd en markeert de rug van de dolfijn.
Deze twee eigennamen, Rotanev en Sualocin zijn deel van een puzzel. Ze kregen hun naam van de Italiaanse astronoom Nicolaus Venator. Als je de letters van de namen omdraait dan zie je zijn naam.
De neus van de dolfijn is een dubbelster. Gamma Delphini heet deze ster. De twee sterren hebben een helderheid van magnitude 2,4 respectievelijk 5,1. Ze zijn ongeveer 102 lichtjaar van de Aarde verwijderd. De buik van de dolfijn wordt gevormd door Delta Delphini. Delta heeft een visuele helderheid van magnitude 4,4 en is ongeveer 203 lichtjaar van ons verwijderd.
Ofschoon Dolfijn maar een klein sterrenbeeld is bevat het wel een asterisme: Job’s doodskist. De vier sterren die het lijf van de dolfijn vormen zijn dezelfde sterren als die de doodskist van Job vormen.
De staart van de dolfijn bevat één ster, Epsilon Delphinus oftewel Aldulfin. Deze ster bevindt zich op een afstand van ongeveer 359 lichtjaar en heeft een visuele helderheid van de 4de magnitude.
In 2013 ontplofte er niet ver van de ster Suacolin een nova. Deze nova, V339 Delphini, was tijdelijk met het blote oog zichtbaar.
Deep-sky objecten in de Dolfijn
De meeste deep-sky objecten in de Dolfijn zijn nogal zwak. De helderste van deze objecten is een bolhoop, NGC 6934, die we ongeveer op 4° van de staart kunnen vinden. NGC 6934 heeft een visuele helderheid van magnitude 8,9. Een andere bolhoop, NGC 7006, bevindt zich in de snuit van Dolfijn. Als je een lijn trekt vanuit Sualocin door Gamma Delphini en die nog ongeveer 2 keer verlengd dan kom je bij NGC 7006 uit. NGC 7006 heeft een visuele helderheid van magnitude 10,6.
In de noordwestelijke hoek van het sterrenbeeld bevinden zich twee planetaire nevels. NGC 6905, de Blue Flash nevel, bevindt zich direct boven de rug van de Dolfijn. De andere planetaire nevel, NGC 6891, bevindt zich boven de staart van Dolfijn. In Delphinus bevinden zich nog verschillende sterrenstelsels maar de meesten hebben een visuele helderheid van magnitude 12 of zwakker en dan heb je toch wel een grote telescoop en goede waarneemomstandigheden nodig.
Nieuws over Delphinus – de Dolfijn
In 2021 kondigden astronomen de herkomst van een neutrino aan, dit is een hoogenergetisch deeltje. Deze neutrino kwam uit de richting van het sterrenbeeld Dolfijn. Ze geloofden dat, in een catastrofale gebeurtenis, een superzwaar zwart gat en een ster te dicht bij elkaar waren gekomen. Het zwarte gat verorberde de ster en daarbij kwam dit neutrino vrij. De detectie van de neutrino werd gedaan met de IceCube Neutrino sterrenwacht onder het Amundsen-Scott Zuidpool Station op Antarctica.
Meer over het sterrenbeeld Dolfijn – Delphinus op Kuuke’s Sterrenbeelden
Eerste publicatie: 10 oktober 2023
Bron: EarthSky
