Wie was Giovanni Schiaperelli?

Het is vandaag de sterfdag van de Italiaanse astronoom Giovanni Schiaperelli. Hij werd op 14 maart 1835 geboren. Hij is bekend geworden om zijn waarnemingen van de planeet Mars waar hij aan het oppervlak van Mars een dicht netwerk van lijnvormige structuren ontdekte die hij “canali” noemde. In het Italiaans worden hier geulen mee benoemd maar de term werd in het Engels foutief vertaald naar “canals – kanalen” en dat impliceerde dat ze een kunstmatige oorsprong hebben.

Jonge jaren

Schiaperelli studeerde in 1854 af aan de universiteit van Turijn. Hij haalde een graad in architectuur en hydraulica. Gedurende enige tijd studeerde hij astronomie, wiskunde en talen. In 1856 werd hij docent wiskunde aan een school in Turijn. Om astronoom te kunnen worden studeerde hij vanaf 1857 gedurende twee jaar aan de sterrenwacht van Berlijn. Hij deed dit onder de toenmalige directeur Wilhelm Struve. In 1860 keerde Schiaperelli terug naar Italië om een aanstelling als “tweede astronoom” aan te nemen aan het Osservatorio Astronomico di Brera in Milaan waar Francesco Carlini de directeur was.

Mars

Giovanni Schiaperelli wijdde een groot deel van zijn leven als wetenschapper aan het waarnemingen van de planeet Mars. Tijdens zijn eerste waarnemingen benoemde hij zeeën en continenten op de planeet. De lijnstructuren die hij zag lagen tegen de waarnemingsgrens van de toenmalige 30 tot 50 cm telescopen en er was een speciale waarneemvaardigheid nodig om ze te herkennen. Tijdens de Grote Oppositie van 1877 van de planeet zag Schiaperelli een dicht netwerk van rechte structuren die hij “canali” noemde. Dit zijn in het Engels “channels” geulen maar de term werd verkeerd vertaald naar “canals – kanalen”. Kanalen zijn kunstmatige structuren maar geulen zijn door de natuur gevormde structuren aan het oppervlak van de planeet. Pas bij de daaropvolgende oppositie in 1879 konden andere astronomen deze waarnemingen bevestigen.

De kanalen op Mars

Nadat de term verkeerd was vertaald werden er talloze onderzoeken gestart over leven op de rode planeet en de voorwaarden daarvoor. De “kanalen” werden erg populair en er ontstonden verschillende hypotheses en gekke speculaties over de mogelijkheden tot intelligent leven op Mars. Er werden theorieën over de Martianen opgesteld. De bekende Amerikaanse astronoom Percival Lowell was een van de bekendste aanhangers van deze kanalen-hypothese. De spendeerde een groot deel van zijn professionele carrière aan het zoeken naar intelligent leven op Mars. Pas na Lowell’s dood werd de kunstmatige kanalenhypothese door andere wetenschappers verworpen.

War of the Worlds

In de science fiction werd de mysterieuze kanalentheorie niet direct losgelaten en het mogelijke leven op Mars inspireerde vele schrijvers, waaronder ook H.G. Wells in zijn boek “War of the Worlds”. Met dank aan met name de waarnemingen van de Italiaanse astronoom Vincenzo Cerulli kwamen wetenschappers dit de conclusie dat deze kanalen eigenlijk een optische illusie waren. De laatste twijfels werden pas in de jaren ’60 weggenomen toen de Amerikaanse ruimtesonde Mariner 4 het oppervlak van mars in een veel hogere resolutie fotografeerde dan destijds met telescopen vanaf de Aarde mogelijk was. Mariner 4 bevestigde dat er geen structuren zichtbaar zijn die op “kanalen” lijken. Echter ongeveer de helft van de kanalen die door Schiaperelli en andere astronomen zijn opgetekend corresponderen wel met bestaande kloven, lijnvormige schaduwen op het terrein, valleien en ketens met kraters.

Latere leven

Naast Mars hield Schiaperelli zich ook bezig met onderzoek van Mercurius, Venus, de activiteit van de  Zon en dubbelsterren. Zowel op de Maan als op Mars en Mercurius is een krater naar hem vernoemd. Schiaperelli ontdekte op 29 april 1861 de asteroïde 69 Hesperia en hij liet zien dat meteorenzwermen zijn geassocieerd met kometen. Zo bewees hij dat de baan van de Leoniden samenviel met de baan van de komeet Tempel-Tuttle. Deze waarnemingen leidden ertoe dat de astronoom de stelling formuleerde dat meteorenzwermen de sporen van kometen zijn. Deze stelling werd later bevestigd.

Op 29 november 1896 werd lid van de Royal Society. Schiaperelli stierf op 4 juli 1910 in Milaan, hij is 75 jaar oud gevonden.

Eerste publicatie: 4 juli 2020