meteorenWaarnemen

De Perseïden

Radiant van de Perseïden
De radiant van de Perseïden in de vroege ochtend van 13 augustus

De Perseïden zijn een jaarlijks terugkerende meteorenzwerm die tussen 23 juli en 20 augustus zichtbaar is. Het maximum van de Perseïden bevindt zich ieder jaar rond 12-13 augustus. De Perseïden zijn afkomstig van de komeet Swift-Tuttle. De Perseïden worden soms ook wel de tranen van St. Laurentius genoemd vanwege de naamdag van deze heilige op 10 augustus.

De naam van de meteorenzwerm komt gedeeltelijk uit het Grieks en betekent “de zonen van Perseus”. De meteorenzwerm wordt geassocieerd met Perseus omdat de radiant van de zwerm zich in dit sterrenbeeld bevindt. De radiant is het punt aan de sterrenhemel waar alle meteoren vandaan lijken te komen. In werkelijkheid heeft de radiant niks te maken met het sterrenbeeld omdat de sterren zich op zeer grote afstand van de Aarde bevinden en de meteoren zichtbaar worden ongeveer op ongeveer 100 kilometer hoogte in onze dampkring.

De Perseïden zijn afkomstig van de komeet 109P/Swift-Tuttle. Ieder jaar beweegt de Aarde zich door het stof en ijs dat deze komeet heeft achter gelaten tijdens zijn reis om de Zon. Deze stof- en ijsdeeltjes botsen tegen onze atmosfeer en laten een lichtend spoor na als ze verbranden in de bovenste lagen van de atmosfeer. Sommige deeltjes verbranden niet volledig en bereiken de grond en worden dan meteorieten genoemd.

De meteoren van de Perseïden zijn overal aan de sterrenhemel zichtbaar maar ze lijken allemaal uit hetzelfde punt in het sterrenbeeld Perseus te komen.

De stroom van stof en ijs die wij als vallende sterren zien strekt zich uit langs de baan van komeet Swift-Tuttle en wordt de Perseïden wolk genoemd. De komeet zelf heeft een omlooptijd van 133 jaar en tijdens deze omlooptijd wordt de wolk van ijs en stof steeds door de komeet aangevuld. De Perseïden worden al meer dan 2000 jaar waargenomen.

De Perseïden hebben jaarlijks op 13 augustus hun maximum maar een relatief jong stoffilament dat in 1865 los kwam van Swift-Tuttle kan op 12 augustus ook al voor een kleine piek zorgen. De Perseïden zijn zichtbaar vanaf midden juli met een maximum tussen 9 en 14 augustus als er 60 of meer meteoren per uur waargenomen kunnen worden.

De Perseïden zijn voornamelijk zichtbaar op het noordelijk halfrond en dat heeft te maken met de baan van de komeet. De radiant in Perseus komt op het zuidelijk halfrond nooit boven de horizon uit dus waarnemers op het zuidelijk halfrond zullen veel minder meteoren kunnen zien.

Om Perseïden te kunnen waarnemen is een donkere omgeving aan te bevelen. Het sterrenbeeld Perseus, waar de meteoren vandaan lijken te komen, bevindt zich in het noordwestelijke deel van de sterrenhemel. De meteoren zijn het beste zichtbaar tussen het zenit en het sterrenbeeld maar strikt noodzakelijk is het niet omdat ze overal aan de hemel zichtbaar kunnen zijn.

Het precieze maximum en het aantal meteoren van de Perseïden zijn lastig te voorspellen omdat ze jaarlijks veranderen. Soms zijn er meer heldere en grote meteoren zichtbaar en soms zijn er jaren dat de kleinere, minder heldere meteoren overheersen. Dit wordt veroorzaakt door de onregelmatige verdeling van de deeltjes in de Perseïdenwolk.

De Perseïden zijn bekend om hun vuurballen. Dit zijn grote delen van het stof van de komeet die veel helderder en langer zichtbaar zijn dan de meeste andere meteoren. Deze vuurballen kunnen helderheden van magnitude -3 bereiken.

Vanaf ongeveer 23 juli zijn er Perseïden zichtbaar. Het begint met ongeveer 1 meteoor per uur. De intensiteit neemt de weken er na geleidelijk aan toe. Begin augustus zijn er ongeveer 5 meteoren per uur zichtbaar. Omstreeks 12 of 13 augustus wordt het maximum bereikt en dan zijn er 50 – 80 meteoren per uur zichtbaar. Na het maximum neemt de intensiteit af en rond 15 augustus zijn er nog ongeveer 10 meteoren per uur te zien. Omstreeks 22 augustus is de intensiteit uitgedoofd naar 1 meteoor per uur.

De hoofdradiant van de Perseïden bevindt zich in de buurt van de ster Eta Persei maar er zijn ook twee andere grotere radianten waargenomen bij de sterren Chi en Gamma Persei en kleinere radianten bij de sterren Alfa en Beta Persei.

In de Griekse mythologie wordt de meteorenzwerm geassocieerd met het sterrenbeeld Perseus. Er wordt gezegd dat dit is ter herinnering aan de tijd dat Zeus, de vader van Perseus, zijn moeder Danae bezocht, gehuld in een regen van goud.

De Perseïden zijn terug te vinden in oude Chinese geschriften waar men het in 36 na Christus heeft over meer dan 100 meteoren die vlogen in de ochtend. De meteorenzwerm is terug te vinden in waarnemingen uit China, Japan en Korea tussen de achtste en de elfde eeuw maar tussen de twaalfde en de negentiende eeuw zijn er veel minder waarnemingen beschikbaar.

De ontdekking dat we te maken hebben met een jaarlijkse meteorenzwerm wordt toegeschreven aan de Belgische astronoom en wiskundige Adolphe Quetelet. Hij noteerde in augustus 1835 een meteorenzwerm die afkomstig leek te zijn uit het sterrenbeeld Perseus.

Komeet Swift-Tuttle werd in 1826 onafhankelijk van elkaar ontdekt door twee Amerikaanse astronomen: Lewis Swift en Horace Tuttle. Het is een grote komeet met een doorsnede van 26 kilometer. De grootte van de komeet en de grootte van de stofdeeltjes die de komeet achterlaat zijn de reden van de vele vuurballen die we kunnen zien tijdens het maximum.

In 1865 legde de Italiaanse astronoom Giovanni Schiaperelli een verband tussen de komeet Swift-Tuttle en de Perseïden. Het was voor het eerst dat een komeet werd geassocieerd met een meteorenzwerm.

Swift-Tutttle volgt een langgerekte baan om de Zon. Tijdens de dichtste nadering tot de Zon bevindt de komeet zich binnen de baan van de Aarde. Het aphelium bevindt zich voorbij de baan van Pluto. De komeet heeft een periode van ongeveer 133 jaar.

In december 1992 maakte Swift-Tuttle zijn laatste passage langs de Zon. De volgende wordt verwacht in juli 2126.

De Perseïden
Herkomst  komeet Swift-Tuttle
Radiant  sterrenbeeld Perseus
Eerste waarneming  36 na Christus
Periode  23 juli – 20 augustus
Maximum 13 augustus
ZHR 80

Eerste publicatie: 8 augustus 2017