Eerste beelden van de XRISM röntgentelescoop zijn vrijgegeven
De X-ray Imaging and Spectroscopy Mission (XRISM) – een ruimtetelescoop onder leiding van Japan Aerospace Exploration (JAXA), in samenwerking met NASA en ESA – heeft zijn eerste testbeelden geproduceerd: één van supernovarestant N123D en één van de sterrenstelselcluster Abell 2319.
Deze testbeelden zijn slechts een voorproefje van wat er gaat gebeuren als XRISM later dit jaar met wetenschappelijke activiteiten begint.
XRISM, gelanceerd in september 2023, met dezelfde raket als de Japanse SLIM-maanlander, zal enkele van de meest gewelddadige en extreme verschijnselen in het heelal bestuderen, van intense uitbarstingen van zwarte gaten tot superhete gaswolken rond sterrenstelselclusters, om meer te leren over de evolutie van het heelal. De missie is ontworpen om krachtige röntgenstralen met een spanning tot 12.000 elektronvolt te detecteren. Ter vergelijking: zichtbaar licht heeft energieën van slechts 2 tot 3 elektronvolt.
In één testbeeld keek het Resolve instrument van XRISM, een microcalorimeter spectrometer, naar N123D, een van de helderste röntgenbronnen in de Grote Magelhaanse Wolk, een satellietstelsel van de Melkweg dat ongeveer 160.000 lichtjaar van ons is verwijderd. Het spectrum onthulde silicium, zwavel, calcium, argon en ijzer in het restant van de supernova.
Deze elementen werden in de oorspronkelijke ster gesmeed en vervolgens weggeblazen toen deze als een supernova explodeerde. Men denkt dat deze cataclysmische gebeurtenis ongeveer 3000 jaar geleden heeft plaatsgevonden.
Resolve zal astronomen in staat stellen de vormen van deze lijnen te zien op een manier die nog noot eerder mogelijk was, waardoor ze niet alleen de abundantie van de verschillende aanwezige elementen kunnen bepalen maar, met een ongekend precisieniveau, ook hun temperaturen, dichtheden en bewegingsrichtingen. Met die gegevens kan men dan de informatie over de oorspronkelijke ster en de explosie combineren.
een paarse cluster van sterrenstelsels gloeit tegen de duisternis van de ruimte. De sterrenstelselcluster Abell 2319 vastgelegd in röntgenlicht (paars weergegeven) door de XRISM-ruimtetelescoop. (Credit: JAXA/NASA/XRISM Xtend; achtergrond, DSS)
In een andere testopname maakte de Xtend-imager van XRISM een röntgenfoto van Abell 2319, de op vier na helderste cluster van sterrenstelsels aan de hemel. Deze cluster is ongeveer 770 miljoen lichtjaar van ons verwijderd. Met een diameter van 3 miljoen lichtjaar demonstreert Abell 2319 het uitzonderlijk brede gezichtsveld van Xtend.
XRISM zal de internationale wetenschappelijke gemeenschap een nieuwe blik geven op de verborgen röntgenhemel. Astronomen zullen niet alleen röntgenfoto’s van deze bronnen zien maar ook hun samenstellingen, bewegingen en fysieke toestanden kunnen bestuderen.
Eerste publicatie: 9 januari 2023
Bron: JAXA/NASA
