Het sterrenbeeld Gallus – Haan

Het sterrenbeeld Gallus is door de Nederlandse (Vlaamse) theoloog en cartograaf Petrus Plancius opgesteld en het verscheen in 1612 voor het eerst op een hemelglobe die hij maakte. Gallus bevond zich in de Melkweg ten zuiden van de evenaar in het noordelijke deel van wat nu het sterrenbeeld Puppis – Achtersteven is.

Twaalf jaar later verscheen Gallus voor het eerst op een sterrenkaart. Het was de Duitse astronoom Jacob Bartsch die in 1624 het sterrenbeeld in zijn Astronomicus Planisphaerii Stellati opnam. Bartsch was er altijd op uit om Bijbelse referenties te zoeken voor de sterrenbeelden. Hij schreef in een begeleidende tekst dat Gallus de haan was die driemaal kraaide nadat Petrus Jezus driemaal had verloochend. Of Plancius het sterrenbeeld als dusdanig had bedoeld is onbekend want er zijn geen geschreven stukken overgebleven van Plancius. Het is overigens onwaarschijnlijk want Bartsch wist helemaal niet dat Plancius het sterrenbeeldje had bedacht. Bartsch zag Gallus in 1621 voor het eerst op een hemelglobe die door zijn landgenoot Isaac Habrecht (1589 – 1633) was gemaakt en hij kende het sterrenbeeld dan ook onterecht aan Habrecht toe. In 1628 nam Habrecht zijn eigen versie van Gallus op in zijn boek Planiglobum Coeleste et Terreste.

Gallus werd in een gebied opgenomen dat al werd bezet door de achtersteven van Argo Navis. Het was dus een sterrenbeeldje dat snel weer werd vergeten. Latere astronomen zoals Johannes Hevelius gaven de sterren weer terug aan Argo Navis en zo was de haan alweer snel uitgekraaid.

Op onderstaande kaart is te zien dat Gallus bestond uit enkele sterren beneden de poten van Monoceros en achter de romp van Canis Major.

Eerste publicatie: 29 juli 2009
Volledige revisie: 26 maart 2019