Haedus – Eta Aurigae
Eta Aurigae – Haedus is een hete blauwe hoofdreeksster die ongeveer 243 lichtjaar van de Aarde is verwijderd in de richting van het sterrenbeeld Auriga – Voerman. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,18 en is daarmee de 6de helderste ster in de Voerman. De ster bevindt zich in de buurt van Capella en maakt deel uit van het asterisme dat bekend is onder de naam “de Haedi” (de geitjes).
Type ster
Eta Aurigae is een enkelvoudige ster van spectraalklasse B3 V en dat duidt op een hete, blauwe ster is nog steeds waterstof omzet in zijn kern. De ster heeft een straal van 3,25 keer die van de Zon en een massa van ongeveer 5,4 zonsmassa. De ster heeft een lichtsterkte van 955 keer die van de Zon en een oppervlaktetemperatuur van 17.200 Kelvin.
Haedus draait snel om zijn as. De geprojecteerde rotatiesnelheid bedraagt 95 km/s en daarmee draait de ster in 1,8 dagen eenmaal om zijn as. De leeftijd van de ster wordt geschat op 22 tot 55 miljoen jaar.
Ondanks dat het nog steeds een erg jonge ster is zal Haedus, als gevolg van zijn grote massa, snel door zijn waterstofvoorraad heen zijn. De ster is echter niet massief genoeg om supernova te eindigen. In plaats daarvan zal de ster aan het einde van zijn leven zijn buitenste lagen wegblazen als een planetaire nevel. De nevel zal door een hete centrale witte dwerg worden verlicht. Deze witte dwerg zal geleidelijk aan afkoelen en uitdoven.
Wetenswaardigheden
In de Griekse mythologie zijn Haedus en de naburige ster Saclateni – Zeta Aurigae – de kinderen van de geit Capella. Capella is geassocieerd met de geit Amalthea die de jonge Zeus zoogde en hem verborgen hield voor zijn vader Cronus. Haedus en Saclateni vormen het asterisme bekend als de Haedi, ode Kinderen. Almaaz – epsilon Aurigae wordt soms ook tot het asterisme gerekend maar markeert de elleboog van de wagenmenner en is historisch niet verbonden met de Kinderen.
Eta Aurigae is een spectrale standaard voor zijn klasse (B3V), samen met de jongere en massievere Eta Ursae Majoris – Alkaid. Dit is de ster aan het einde van de steel van de steelpan van de Grote Beer. Haedus dient als een van de stabiele ankerpunten gebruikt om andere sterren te classificeren.
Naamgeving
De naam Haedus is Latijn voor “kind” en verwijst naar de twee kinderen van de geit Capella. De naam stamt af van de traditionele Latijnse naam van Eta Aurigae, Haedus II of ook wel Hoedus II. De naam Haedus 1 werd historisch gebruikt voor Zeta Aurigae maar die ster heet tegenwoordig formeel Saclateni.
Op 30 juni 2017 werd de naam Haedus door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie officieel toegekend aan Eta Aurgiae.
Theta Aurigae en Eta Aurigae deelden ooit samen de naam Mahasim. Deze naam komt van het Arabische woord al-miʽşam, wat “de pols” betekent en verwijst naar de pols van de wagenmenner. Deze naam is nu officieel toegekend aan Theta Aurigae, een van de helderste sterren van hert sterrenbeeld.
In de Chinese astronomie was Haedus bekend als 柱三 (Zhǔ sān), de Derde Ster van Pilaren. Pilaren was een asterisme binnen het grotere Net huis, een van de westelijke huizen van de Witte Tijger. Het asterisme bestond uit Eta Aurigae samen met Epsilon Aurigae – Almaaz, Zeta Aurigae – Saclateni, Upsilon Aurigae, Nu Aurigae, Tau Aurigae, Chi Aurigae, 26 Aurigae en een onbekende 9de ster.
Locatie
Omdat Eta Aurigae zich in de buurt van Capella bevindt is de ster gemakkelijk te vinden. Samen met Almaaz en Saclateni vormt de ster een langgerekte driehoek.
Capella, de helderste ster in de zeshoek van Auriga, is ok deel van de Winterzeshoek, een veel grotere zeshoek bestaande uit zes sterren van de 1ste magnitude. De andere hoekpunten van de Winterzeshoek worden gemarkeerd door Aldebaran in Stier, Rigel in Orion, Sirius en Grote Hond, Procyon in Kleine Hond en Pollux in Tweelingen.
Sterrenbeeld
Haedus bevindt zich in het sterrenbeeld Auriga – Voerman. De hemelse wagenmenner is een van de gemakkelijkst te herkennen noordelijke sterrenbeelden. De vijf helderste sterren – Capella, Menkalinan, Mahasim, Hassaleh en Almaaz vormen een samen met Elnath van de Stier een opvallende zeshoek. Capella, de helderste ster van het sterrenbeeld is de 6de helderste ster aan de nachtelijke sterrenhemel.
Auriga beslaat ene oppervlakte van 657 vierkante graden aan de noordelijke sterrenhemel en is in grootte het 21ste sterrenbeeld. Het is ook een van de 48 klassieke sterrenbeelden van Ptolemeus.
In de Griekse mythologie zijn er twee, niet aan elkaar gerelateerde, figuren met het sterrenbeeld verbonden. De eerste is Erichthonius, een legendarische Atheense heerser, uitvinder van het vierspan. Het tweede verhaal gaat over Amalthea, de opvoedster van de god Zeus die zich als een geit transformeerde voor de jonge Zeus.
Auriga bevat verschillende interessante sterren. Dit zijn onder andere het viervoudige stersysteem Alpha Aurigae – Capella, de Algol-veranderlijken Menkalinan, Almaaz en Saclateni, de Alpha2 Canum Venaticorum-veranderlijke Mahasim, de oranje reus Hassalah en de Orion-veranderlijke AE Aurigae. Deze laatste ster laat IC 405 – de Vlamnevel – oplichten.
In de Voerman zijn ook verschillende interessante deepsky objecten te vinden. De helderste zijn de open sterrenhopen Messier 36, Messier 37 en Messier 38. Verder vinden we er de open sterrenhopen NGC 2281 en NGC 1664, de protoplanetaire nevel CRL 618 – de Westbrooknevel, de emissienevel IC 417 – de Spinnevel en IC 410 de Kikkervisnevel. Ook de emissienevels IC 405 – de Vlammende Sternevel en NGC 1931 – de Vliegnevel zijn er te vinden.
De maand februari is de beste tijd van het jaar om het sterrenbeeld en zijn objecten te bekijken want dan komt het ’s avonds hoger boven de horizon. Het gehele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten noorden van -40°.
De 10 helderste sterren in de Voerman zijn Capella (Alpha Aur, mag. 0,08), Menkalinan (Beta Aur, mag. 1,90), Mahasim (Theta Aur, mag. 2,62 – 2,70), Hassaleh (Iota Aur, mag. 2,69), Almaaz (Epsilon Aur, mag. 2,92 – 3,83), Haedus (Eta Aur, mag. 3,18), Saclateni (Zeta Aur, mag. 3,70 -3,97), Delta Aurigae (mag. 3,72), Nu Aurigae (mag. 3.96), and Pi Aurigae (mag. 4,25).
Eta Aurigae – Haedus
| Spectraalklasse | B3V |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 3,18 |
| Absolute helderheid (magnitude) | -1,18 |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 243 – 75 |
| Radiale snelheid (km/s) | 7,3 |
| Massa (zon=1) | 5,4 |
| Lichtsterkte (zon=1) | 955 |
| Straal (zon=1) | 3,5 |
| Temperatuur (Kelvin) | 17.200 |
| Leeftijd (miljoen jaar) | 222 – 55 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 95 |
| Rotatieperiode (dagen) | 1,8 |
| Sterrenbeeld | Auriga – Voerman |
| Namen en aanduidingen | Haedus Eta Aurigae HD 32630 |
Eerste publicatie: 12 maart 2025
Bron: wikipedia & vele anderen
