India lanceert de Aditya-L1 zonnetelescoop
De missie zal enkele van de grootste mysteries van de zon aanpakken. Vers van het succes op de maan, is India nu op weg naar de Zon.
India heeft op 2 september 2023 08:20 uur Nederlandse tijd zijn allereerste satelliet om de Zon te bestuderen gelanceerd. Die lancering vond plaats met behulp van een Polar Satellite Launch Vehicle (PSLV) vanaf het Satish Dhawan Space Center.
De PSLV zette Aditya-L1 zoals gepland ongeveer 63 minuten na de lancering in een lage baan om de Aarde (LEO = Low Earth Orbit). De succesvolle lancering volgde op een nieuwe grote mijlpaal voor India: op 23 augustus was de Chandrayaan-3-missie de eerste die zachtjes landde nabij de zuidpool van de Maan.
Het lander-rover-duo van Chandrayaan-3 zal naar verwachting over een week of zo uitvallen, wanneer de barre maannacht invalt op hun landingsplaats. Maar de lange reis van Aditya-L1 is nog maar net begonnen.
Een lange reis naar een goede plek om de Zon te bekijken
Aditya-L1 zal niet voor altijd in een LEO blijven: na een reeks controles zal het zijn eigen voortstuwingssysteem gebruiken om richting het Lagrangepunt Aarde-Zon L1 te reizen. Dit is een qua zwaartekracht stabiele plek op ongeveer 1,5 miljoen kilometer van de Zon.
Die bestemming verklaart het laatste deel van de naam van de missie. En ook het eerste deel is eenvoudig: “Aditya” betekent “Zon” in het Sanskriet.
Als alles volgens plan verloopt zal de zonnetelescoop van 1480 kilogram over 4 maanden aankomen in L1. Maar ook de lange tocht ernaar toe zal volgens de Indiase ruimtevaartorganisatie ISRO de moeite waard zijn.
Een satelliet geplaatst in de halo-baan rond L1 heeft het grote voordeel dat hij continu naar de Zon kan kijken zonder enige bedekkingen. Dit zal een groter voordeel bieden bij het in realtime waarnemingen van de activiteit van de Zon en het effect ervan op het ruimteweer.
Er bevindt zich in L1 al een andere ruimtesonde die de Zon onderzoekt: het Solar and Heliospheric Observatory (SOHO), een gezamenlijke missie van de ESA en de NASA die in december 1995 werd gelanceerd.
Zodra de zonnesonde zich in L1 heeft gevestigd zal hij zijn wetenschappelijke instrumenten gebruiken om de deeltjes en magnetische velden in zijn directe omgeving, het oppervlak van de Zon (de fotosfeer) en zijn atmosfeer nauwkeurig te bestuderen.
Dit onderzoek zal wetenschappers helpen om de zonneactiviteit beter te begrijpen, inclusief de dynamiek van zonnevlammen en coronale massa-ejecties (CME’s). Zonnevlammen zijn krachtige flitsen van hoogenergetische straling en CME’s zijn enorme uitbarstingen van zonneplasma.
Beide soorten uitbarstingen kunnen ons hier op Aarde beïnvloeden. Intensieve CME’s die onze planeet treffen veroorzaken bijvoorbeeld geomagnetische stormen die satellietnavigatie en elektriciteitsnetwerken kunnen verstoren. (Als bijkomend voordeel geven dergelijke stormen ook een boost aan de prachtige lichtshows aan de polen.)
Aditya-L1 zal ook het “probleem van coronale verwarming” aanpakken, een van de grootste mysteries in de heliofysica. De corona – de piekerige buitenste atmosfeer van de Zon – is ongelooflijk heet en bereikt temperaturen van ± 1 miljoen °C.
Dat is ongeveer 200 keer heter dan het oppervlak van de Zon, dat slechts 5500 °C haalt. He tis nog steeds onduidelijk wat verantwoordelijk is voor deze verrassende en contra-intuïtieve discrepantie (waarom zou het heter zijn buiten de kern van de Zon waar de energie producerende kernfusiereacties plaatsvinden?)
Aditya-L1 heeft ook andere wetenschappelijke doelen. De missie is er bijvoorbeeld ook op gericht om de zonnewind, de stroom geladen deeltjes die voortdurend uit de Zon stroomt, vollediger vorm te geven. Aditya-L1 gaat de samenstelling van de zonnewind meten en proberen te bepalen hoe deze wordt versneld.
Al dit onderzoek zal Aditya-L1 erg goedkoop doen: het prijskaartje van de missie bedraagt ongeveer 3,8 miljard roepies. Tegen de huidige wisselkoers ongeveer 42,5 miljoen euro. Dat is in dezelfde marge als Chadrayaan-3: de eerste succesvolle maanlandingsmissie kost ongeveer 6,15 miljard roepies, oftewel bijna 69 miljoen euro.
Ter vergelijking: de meest recente grote zonnemissie van de NASA, de Parker Solar Probe kost ongeveer 1,5 miljard euro. Deze ongelijkheid wordt deels veroorzaakt door het enorme verschil in arbeidskosten, naast andere verschillen in de economie.
Eerste publicatie: 3 september 2023
Bron: ISRO/space.com