Mars Express ziet zeldzame uitlijningen in het zonnestelsel
Nieuwe video’s, vast gelegd door de High Resolution Stereo Camera (HRSC) aan boord van de Mars Express van de ESA, tonen het zeldzame moment van de Marsmaan Deimos die voor Jupiter en zijn Galileïsche manen passeert, evenals de Marsmaan Phobos die voorlangs Deimos passeert.
Phobos en Deimos warden in augustus 1877 door de Amerikaanse astronoom Asaph Hall vanaf de U.S. Naval sterrenwacht in Washington gevonden.
De beide maantjes zijn vernoemd naar de zonen van Ares, de Griekse god van de oorlog. Ares was bij de Romeinen bekend als Mars. Phobos (paniek of angst) en Deimos (schrik of vrees) begeleidden hun vader in de strijd.
Phobos is de grootste en binnenste maan en heeft een langgerekte vorm met een gemiddelde diameter van ongeveer 22 kilometer. Het is een ongewone maan want hij draait veel dichter bij zijn planeet dan enige andere maan in het zonnestelsel.
De maan draait op ongeveer 5989 kilometer hoogte boven Mars en heeft 7 uur en 39 minuten nodig voor een omwenteling om de planeet.
De afstand tot de planeet is zo klein dat de kromming van de planeet het zicht zou belemmeren voor een waarnemer die in de poolgebieden van Mars staat. Zijn omlooptijd is ongeveer 3 keer sneller dan de rotatieperiode van Mars, met als ongebruikelijk resultaat onder natuurlijke satellieten dat Phobos, gezien vanaf de planeet, in het westen opkomt en in het oosten ondergaat.
Deimos heeft een gemiddelde straal van ongeveer 6 kilometer en heeft een veel minder onregelmatige vorm. De gemiddelde afstand tot Mars bedraagt 14.580 kilometer en het maantje heeft 30 uur nodig om eenmaal om Mars te draaien.
De Mars Express houdt Phobos en Deimos onder andere in de gaten om meer te leren over hun oppervlaktesamenstelling en dan in het bijzonder het gegroefde oppervlak van Phobos. Ook worden de banen nauwkeurig vastgelegd. Men hoopt meer te kunnen leren over de onbekende herkomst van het tweetal.
Op 14 februari 2022 vond er een toevallige uitlijning plaats van Deimos die voorlangs Jupiter passeerde. Hierdoor konden depositie en de baan van Deimos nauwkeuriger worden bepaald. Dit werd gedaan door de duur van de bedekking te meten. Hieruit kan dan weer de baan worden berekend.
Om dit mogelijk te maken moest Deimos precies in het baanvlak van de manen van Jupiter zijn en dat is een zeer uitzonderlijk situatie.
De geanimeerde reeks van 80 Mars Express/HRSC-beelden toont het hobbelige oppervlak van Deimos terwijl het maantje voorlangs Jupiter passeerde.
De animatie toont eerst Deimos die voor de ijzige maan Europa passeert. Daarna wordt Ganymedes, de grootste maan in het zonnestelsel aan het zicht onttrokken. Dan verschijnt de gasreus Jupiter als een grote witte vlek in beeld en verdwijnt even later achter Deimos. Vervolgens wordt de actieve vulkanische maan Io bedekt. De maan is ongeveer even groot als de maan van de Aarde. Als laatste verdwijnt de kratermaan Callisto achter Deimos.
Deimos lijkt op en neer te bewegen in de animatie. Die beweging wordt veroorzaakt door de kleine wiegende beweging van Mars Express terwijl deze draait om de HRSC-camera in positie te brengen. de beweging van de zonnepanelen, die zich tot op 12 meter van de ruimtesonde uitstrekken. Evenals de twee radarantennes, dragen ook bij aan de kleine trillingen.
Na het vastleggen van de uitlijning met Jupiter nam Mars Express ook nog het moment waar waarop Deimos door Phobos werd bedekt.
De animatie bestaat uit 19 HRSC-afbeeldingen die op 30 maart 2022 werden gemaakt toen Phobos ongeveer 12.261 kilometer van Mars Express was verwijderd. Vanuit dit perspectief is het verschil in grootte tussen de twee manen lastig te zien want Deimos bevond zich met 27.907 kilometer veel verder weg van de camera.
Eerste publicatie: 15 oktober 2022
Bron: ESA
