Mintaka – Delta Orionis

8 december 2023 kuuke 365 weergaves alnilam, alnitak, bellatrix, betelgeuze, gordel van orion, mintaka, orion, rigel, ster, sterrenbeeld

Inhoudsopgave Laat zien

Mintaka, Delta Orionis (δ Ori) is de meest westelijke ster van de Gordel van Orion. Het is een meervoudig stersysteem met een gecombineerde visuele helderheid van magnitude 2,23. Het stersysteem is ongeveer 1200 lichtjaar van ons verwijderd. Mintaka is in helderheid de 7^de ster van Orion en de 73^ste helderste ster aan de hemel. Het is de zwakste van de sterren die de bekende zandloperfiguur van Orion vormen. Mintaka is iets zwakker dan Saiph, de heldere superreus die de rechterknie van Orion markeert.

Stersysteem

Mintaka bestaat uit verschillende componenten: Mintaka A, de hoofdcomponent, is zelf een drievoudige ster samengesteld uit drie blauwe sterren: een heldere reus van spectraalklasse O, een ster van spectraalklasse B die nog op de hoofdreeks is en een subreus van spectraalklasse B. de eerste twee sterren , gewoonlijk Mintaka Aa1 en Aa2 of Delta Orionis Aa1 en Aa2 genoemd, draaien met een periode van 5,73 dagen om elkaar heen waardoor er kleine variaties in de helderheid ontstaan wanneer ze elkaar tijdens hun baan verduisteren. Delta Orionis Aa is het meest nabije massieve eclipserende dubbelstersysteem tot de Aarde en het is door astronomen uitgebreid bestudeerd.

De subreus Mintaka Ab bevindt zich op een afstand van 0,26 boogseconden van het hoofdpaar en draait met een periode van meer dan 40 jaar in een baan om Mintaka Aa. De primaire verduistering zorgt voor een magnitudeverandering van 2,23 naar 2,35 terwijl de secundaire verduistering deze doet dalen tot 2,29.

Mintaka B is een zwakke ster van magnitude 14 die al dan niet fysisch deel uitmaakt aan het stersysteem. De eigenschappen van Mintaka B zijn onzeker.

Mintaka C, aangeduid als HD 36485 is een hoofdreeksster van spectraalklasse B die een schijnbare helderheid van magnitude 6,85 heeft. Het is feitelijk een spectroscopisch binair systeem met een zwakke begeleider van spectraalklasse A. de sterren draaien met een periode van 30 dagen om elkaar heen.

De Gordel van Orion

Mintaka, Alnilam en Alnitak vormen de Gordel van Orion, een van de meest herkenbare asterismen aan de nachtelijke hemel. Mintaka ligt ten westen van de twee sterren en bevindt zich in feite iets dichter bij Alnitak, de meest oostelijke Gordel-ster, dan bij Alnilam, de centrale ster, omdat deze zich op veel grotere afstand bevindt.

In Zuid-Amerika en Portugal staan de sterren bekend als “Las Tres Marías” (Spaans) en “As Três Marias” (Portugees). In Puerto Rico en de Filippijnen worden ze geassocieerd met de Bijbelse Drie Wijzen en worden ze “Los Tres Reyes Magos” genoemd.

In de Arabisch sprekende wereld omvatten de namen van de sterren Al Nijād (de Gordel), Al Alkāt (de Gouden Noten) en Al Mīzān al Ḥaqq (de Nauwkeurige Schaalstraal). In de oude Egyptische cultuur werd Orion geassocieerd met Osiris en de heldere ster Sirius met zijn vrouw. De controversiële Orion-correlatietheorie suggereert dat de drie piramides in Gizeh waren ingericht om de Orion-gordel te vertegenwoordigen.

De Chinezen kennen de Gordelsterren als de Weegschaal. De sterren maken ook deel uit van een asterisme genaamd Drie Sterren (參宿), dat oorspronkelijk alleen bestond uit de drie sterren van de Gordel, maar later werden er verschillende andere heldere sterren aan toegevoegd – Betelgeuze, Rigel, Bellatrix en Saiph. Verwijzend naar het asterisme is de Chinese naam van Mintaka de Derde Ster van Drie Sterren (參宿三).

De sterren van de Oriongordel zijn het best te zien tijdens de winter op het noordelijk halfrond, vooral in januari rond 21.00 uur. Op 15 december bereiken ze het hoogste punt aan de hemel.

Feitjes

In 1900 voerde de Franse astronoom vanaf de sterrenwacht in Parijs radiale snelheidsmetingen uit en hij ontdekte dat Mintaka een variabele radiale snelheid had. Dit betekent dat het een spectroscopische dubbelster was. Hij berekende een omlooptijd van 1,92 dagen maar die bleek onjuist te zijn toen de Duitse astronoom Johannes Hartmann in 1904 aantoonde dat de omlooptijd in feite 5,7 dagen bedroeg. Hartmann gebruikte fotografische platen die door de sterrenwacht van Potsdam waren gemaakt en zijn waarnemingen leidden tot de allereerste detectie van het interstellaire medium. Tijdens het bestuderen van de spectroscopie van Mintaka merkte Hartmann op dat het grootste deel van het stellaire spectrum een verschuiving onderging als gevolg van de baanbeweging van de ster, met uitzondering van de calciumlijnen. Hij theoretiseerde dat dit duidde op de aanwezigheid van een wolk die calcium bevatte in de gezichtslijn naar Mintaka.

Mintaka is de dichtstbijzijnde heldere ster tot de hemelevenaar. De ster bevindt zich slechts 0,25° zuidelijker. De nabijheid van de ster tot de evenaar maakt hem tot een uitstekende leidraad voor het vinden van oost en west. Voor waarnemers op de evenaar komt de ster op en gaat onder in een vrijwel exacte oost- en west richting. Hij blijft bijna precies twaalf uur aan de hemel. Omdat de ster zo dicht bij de hemelevenaar ligt laat dit ook zien waar de noordelijke en zuidelijke hemelhelften elkaar raken.

Net als veel andere heldere sterren wordt Mintaka vaak gebruikt en ernaar verwezen in science fictionwerken. Zo komt de ster voor in een aflevering van Star Trek: The Next Generation en in Farscape.

Naam

De naam Mintaka komt van het Arabische “mantaga” wat “gordel” betekent. Op 20 juli 2016 werd deze naam officieel door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie toegekend aan Delta Orionis.

Locatie

Mintaka is heel gemakkelijk te herkennen omdat de ster deel uitmaakt van de Gordel van Orion en het grotere zandloper-asterisme van Orion, ook gevormd door de heldere Rigel, Betelgeuze, Bellatrix en Saiph. Het is de westelijke ster van de gordel, die voor noordelijke waarnemers rechts van Alnilam en Alnitak verschijn wanneer Orion zich nabij de meridiaan bevindt.

De Gordel van Orion en de grotere zandlopervorm van Orion, omlijnd door de heldere Betelgeuze, Bellatrix, Rigel en Saiph, zijn te zien van november tot mei in de vroege tot late avond en van eind juli tot november in de vroege ochtenduren. Het sterrenbeeld is vooral prominent aanwezig aan de hemel tijdens de winter op het noordelijk halfrond.

Orion met de drie gordelsterren Alnitak, alnilam en Mintaka, Credit: Cartes du Ciel/Kuuke’s Sterrenbeelden

Sterrenbeeld

Mintaka bevindt zich in het sterrenbeeld Orion, de Jager. Orion is bekend sinds de prehistorie en is een van de meest herkenbare sterrenbeelden aan de hemel. Het is de thuisbasis van twee superreuzen – Rigel en Betelgeuze – evenals van een aantal opmerkelijke deep sky-objecten. De meeste hiervan zijn delen van het immense stervormingsgebied dat bekend staat als het Orion Molecular Cloud Complex. Daartoe behoren de heldere Orionnevel (Messier 42) met de Trapeziumcluster, de naburige De Mairan-nevel (Messier 43), de reflectienevel Messier 78 en de emissienevel Barnard’s Loop (Sharpless 276), de Vlamnevel (NGC 2024) en IC 434 met de donkere Paardenkopnevel (Barnard 33).

Orion - IAU-kaart — IAU-kaart van het sterrenbeeld Orion

De tien helderste sterren in Orion zijn Rigel (Beta Ori, mag. 0,05 – 0,18), Betelgeuze (Alpha Ori, mag. 0,0 – 1,3), Bellatrix (Gamma Ori, mag. 1,59 tot 1,64), Alnilam (Epsilon Ori, mag. 1,64 – 1,74), Alnitak A (Zeta Ori A, mag. 2,00), Saiph (Kappa Ori, mag. 2,9), Mintaka AB (Delta Ori AB, mag. 2,23), Hatysa (Iota Ori, mag. 2,77), Tabit (Pi³ Ori, mag. 3,16), en Eta Orionis (mag. 3,31 – 3,6).