Ruimtevaartpioniers

Valentina Tereshkova – de eerste vrouw in de ruimte

Valentina Tereshkova
De kosmonaute Valentina Tereshkova werd de eerste vrouw in de ruimte toen ze op 16 juni 1963 werd gelanceerd in haar Vostok 6. Credit: NASA

Valentina Tereshkova was de eerste vrouw in de ruimte. In 1963 verbleef ze bijna 3 dagen in de ruimte en draaide ze 48 keer in haar Vostok 6 om de Aarde heen. Het was haar enige reis naar de ruimte. Later reisde Tereshkova als ambassadeur van de Russische ruimtevaart om de wereld en ging ze de Russische politiek in.

Vroege leven

Valentina Tereshkova, roepnaam Valya, werd op 6 maart 1966 geboren in Maslennikovo, een klein dorpje aan de Wolga ongeveer 277 kilometer ten noordoosten van Moskou. Haar ouders werkten op een kolchoz en haar vader werd in de Tweede Wereldoorlog gedood. Valentina ging op haar 16de van school. Ze ging werken in een textielfabriek maar bleef wel schriftelijk studeren. De werd lid van Komsomol, de communistische jeugdbeweging, en ze stroomde door naar de communistische partij. Ze werd lid van de Yaroslavl Air Sport Club en ging parachutespringen.

Geïnspireerd door Gagarin

Nadat in 1961 Yuri Gagarin de eerste man in de ruimte werd gaf Tereshkova zich op voor het ruimteprogramma van de Sovjets. Ze had geen ervaring als piloot maar omdat ze 126 parachutesprongen op haar naam had staan werd ze wel toegelaten. In die tijd moesten astronauten bij de terugkeer naar de Aarde met hun parachute uit hun capsule springen net voor die te pletter sloeg op de grond.

Samen met vier andere vrouwen volgde Tereshkova een 18 maanden durende training waaronder testen om te zien hoe ze zou reageren gedurende een lange periode van alleen zijn, extreme zwaartekrachtcondities en gewichtsloosheid. Van deze vijf vrouwen als Tereshkova de enige die de ruimte zou bereiken.

Tereshkova werd gekozen als piloot voor de Vostok 6. Dit was een dubbele missie. Kosmonaut Valeriy Bykovsky werd op 14 juni 1963 gelanceerd aan boord van de Vostok 5. Twee dagen later werd de Vostok 6 met Tereshkova aan boord gelanceerd. De twee ruimtevaartuigen beschreven verschillende banen en kwamen tot op minder dan 5 kilometer van elkaar. De twee kosmonauten spraken met elkaar in de ruimte.

Tereshkova verbleef meer dan 70 uur in de ruimte en maakte 48 omwentelingen om de Aarde. Televisiekijkers in de Sovjet-Unie en Europa zagen haar lachende gezicht en het logboek dar voor haar zweefde. Ze realiseerden zich niet dat ze keken naar een ruimtevlucht die bijna in een ramp was uitgelopen. Dit feit werd 40 jaar verborgen gehouden.

Afgewende tragedie

Een fout in de software die zorgde voor de automatische navigatie van de ruimtecapsule zorgde ervoor dat die zich steeds verder van de Aarde bewoog. Tereshkova merkte dit en de Sovjet wetenschappers ontwikkelden snel een nieuw landingsalgoritme. Tereshkova landde veilig maar wel met een flinke blauwe plek op haar gezicht.

De landde in de Altay regio in de buurt van de Kazachstaanse-Mongoolse-Chinese grens. Dorpsbewoners hielpen haar uit haar ruimtepak en vroegen haar aan tafel. Dat accepteerde ze waarvoor ze later een reprimande kreeg omdat ze zich niet aan de regels had gehouden en eerst de medische testen had afgewacht.

Desondanks kreeg ze de titel “Held van de Sovjet-Unie”. De kreeg ook de Lenin Orde en de Gouden Ster medaille. Ze werd een woordvoerster voor de Sovjet-Unie en tijdens het vervullen van die rol kreeg ze ook de Gouden Vredesmedaille van de Verenigde Naties.

Tereshkova keerde nooit terug naar de ruimte. Ze werd later testpiloot en instructeur en behaald een doctoraal in de technische wetenschappen. Op 3 november 1963 trouwde ze met kosmonaut Andriyan Nikolayev. Hun eerste dochter Elena was voer voor de medische wetenschap omdat ze het eerste kind was dat werd geboren uit twee ouders die beiden in de ruimte waren geweest. Elena werd later arts. In 180 scheidden Tereshkova en Nikolayev.

In 1982 trouwde Tereshkova met de chirurg Yuliy Shaposhnikov. Later werd ze afgevaardigde van de Opperste Sovjet en volksvertegenwoordiger. Ze werd ook lid van het Opperste Sovjet Presidium, ze werd lid en later hoofd van het Vrouwencomité van de Sovjet-Unie. Ook was ze hoofd van de Internationale Culturele en Vriendschapsunie en voorzitter van de Russische Associatie voor Internationale Samenwerking.

De nalatenschap van Tereshkova

Tereshkova bleef actief in de ruimtevaartgemeenschap en haar nalatenschap is zichtbaar in boeken en toneelproducties. In 2017 weidde het London Science Museum een tijdelijke expositie vaan Valentina Tereshkova, de eerste vrouw in de ruimte.

In hetzelfde jaar ging op Broadway het toneelstuk “Ze beloofden haar de Maan” van Valentina Fratti (vernoemd naar Tereshkova) in première. Het toneelstuk handelde over het vroege leven van de Amerikaanse pilote Jerrie Cobb die later bekend werd als de “bijna-eerste” vrouw in de ruimte. In 2017 speelde het Theater Unspeakable uit Chicago het toneelstuk “Moonshot” waarin Tereshkova als een van de karakters werd opgevoerd.

In 2014 zond de BBC de documentaire “Kosmonauten – hoe Rusland de Space Race won” uit waarin de vroege race naar de ruimte vanuit Sovjet-Russisch oogpunt werd bekeken. Een lastige opgave omdat tot dan toe veel documenten niet toegankelijk waren.

Gezegden van Valentina Tereshkova

  • Als vrouwen in Rusland spoorwerkers kunnen zijn waarom zouden ze dan niet naar de ruimte kunnen vliegen?
  • Als je eenmaal in de ruimte bent geweest besef je pas hoe klein en breekbaar de Aarde is.
  • Iedereen die in de ruimte is geweest zal die tijd voor de rest van zijn leven liefhebben. Ik maakte mijn kinderdroom waar over de ruimte.
  • Ondanks al mij protesten en argumenten verboden ze me te vliegen. Na eenmaal in de ruimte te zijn geweest wilde ik graag terug maar dat gebeurde nooit.

 

Eerste publicatie: 6 maart 2018