Adhafera – Zeta Leonis

Zeta Leonis – Adhafera is een witte reus in de richting van het sterrenbeeld Leo – Leeuw. De ster bevindt zich op een afstand van 274 lichtjaar en heeft een schijnbare helderheid van magnitude 3,33. Het is een van de zes heldere sterren die de Sikkel van Leo vormen. Dit is een helder asterisme dat de manen, schouders en kop van de hemelse leeuw voorstelt.

Type ster

Zeta Leonis is een reuzenster van spectraalklasse F0 III. De ster heeft een massa van 3 zonsmassa en een straal van 6 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur van 6800 Kelvin bedraagt de lichtsterkte 85 keer die van de Zon. De ster draait met een geprojecteerde snelheid van 72,4 km/s om zijn as. Data die verkregen zijn met de Gaia ruimtetelescoop duiden op een straal van 11,68 keer die van de Zon, een oppervlaktetemperatuur van 6300 Kelvin en een lichtsterkte van 193,76 keer die van de Zon.

Zeta Leonis begon zijn leven als ster van klasse F0 III maar is in het afgelopen miljoen jaar geëvolueerd tot een reus en zal over ongeveer een miljoen jaar tot een oranje reus zijn geëvolueerd. De 100 miljoen jaar hierna zal de ster blijven uitdijen en uiteindelijk in een rode reus veranderen. De ster heeft onvoldoende massa om als supernova uit te gaan. Aan het einde van zijn leven stoot de ster zijn buitenste lagen weg om er een planetaire nevel mee te vormen en zal de ster zelf als een witte dwerg uitdoven.

Wetenswaardigheden

Adhafera is een van de zes heldere sterren die de Sikkel van Leeuw vormen. Dit is een opvallend asterisme dat de kop en de schouders van de hemelse leeuw markeert. De andere sterren die de Sikkel vormen zijn Alpha Leonis – Regulus, Algieba – Gamma Leonis, Mu Leonis – Rasalas en epsilon Leonis. Het asterisme lijkt op een omgekeerd vraagteken waarvan Regulus, de 21^ste helderste ster aan de sterrenhemel, de basis vormt. Alpha Leonis en Eta Leonis vormen het handvat van de sikkel, terwijl Algieba, Adhafera en Rasalas het binnenste deel van het blad markeren. Epsilon Leonis markeert het uiteinde van het blad.

Adhafera is de 6^de helderste ster in Leo – Leeuw. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,33 en is zwakker dan Regulus, Algieba, Denebola, Zosma, Epsilon Leonis en Chertan.

Adhafera wordt sinds 1943 gebruikt als een van de stabiele ankerpunten voor het Morgan-Keenan-systeem voor spectrale classificatie. Het Morgan-Keenan-systeem wordt gebruikt om sterren te classificeren op basis van het uiterlijk van hun spectra.

Zeta Leonis heft een visuele begeleider. Dit is de ster 35 Leonis. De twee sterren zijn fysiek niet verwant aan elkaar maar staan toevallig vanaf de Aarde gezien in dezelfde gezichtslijn. 35 Leonis is een gele (G2IV) subreus met een schijnbare helderheid van magnitude 5,85. De ster bevindt zich veel dichter bij de Aarde dan Zeta Leonis. 35 Leonis is 99 lichtjaar van ons verwijderd. De beide sterren zijn 326 boogseconden aan de sterrenhemel van elkaar verwijderd en bevinden zich in hetzelfde beeldveld.

De radiant van de meteorenzwerm der Leoniden bevindt zich ten westen van Adhafera en Algieba in de buurt van het centrum van de Sikkel. De meteorenzwerm wordt geassocieerd met d komeet Tempel-Tuttle en heeft jaarlijks rond 17 november zijn maximum en kan iedere 33 jaar zorgen voor een meteorenstorm.

Naamgeving

De naam Adhafera komt van het Arabische “aḍ-ḍafīrah”, wat “de vlecht” of “de krul” betekent. Het verwijst naar de positie van de ster in de manen van de leeuw. De naam werd historisch ook gespeld als Aldhafera en Adhafara.

Op 20 juli 2016 werd de naam officieel goedgekeurd door de Working Group on Star Names (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie.

In de Chinese astronomie staat Adhafera bekend als de 11^de ster van Xuanyuan (軒轅十一, Xuān Yuán Shí yī). Xuanjuan, de Gele Keizer, is een van de asterismen in het Ster-huis, een van de zuidelijke huizen van de Vermiljoenen Vogel. Het asterisme bestaat uit 17 sterren, waaronder Alpha Leonis – Regulus, Lambda Leonis – Alterf, Epsilon Leonis, Eta Leonis, Mu Leonis – Rasalas, Gamma Leonis – Algieba, Omicron Leonis – Subra, Rho Leonis, Kappa Leonis, 10 Ursae Majoris, Alpha Lyncis en 38 Lyncis.

Locatie

Omdat Adhafera een van de heldere sterren van de Sikkel is., is de ster eenvoudig te vinden. de Sikkel is een opvallend asterisme en kan gevonden worden met behulp van de sterren van de Grote Beer. Eem lijn getrokken van Megrez door Phecda (de binnenste sterren van de pan) leidt naar Regulus, de ster aan de basis van de Sikkel.

Beginnende bij Regulus is Zeta Leonis – Adhafera de 4^de ster in de Sikkel.

Zeta Leonis en zijn zuidelijke buurman Algieba kunnen worden gebruikt om een relatief heldere groep sterrenstelsels t vinden. Hickson 44 is een compacte groep bestaande uit 4 sterrenstelsels – NGC 3185 (mag. 12,2), NGC 3187 (mag. 12,8), NGC 3190 (mag. 11,1) en NGC 3193 (mag. 10,8) – die zich ongeveer halverwege Algieba e Adhafera bevinden. De groep bevindt zich op een afstand van ongeveer 80 miljoen lichtjaar. De helderdere NGC 3193 en NGC 3190 zijn spiraalvormige sterrenstelsels, terwijl NGC 3185 en NGV 3187 balkspiralen zijn. NGC 3190 was in 2002 gastheer van twee supernova’s.

Sterrenbeeld

Adhafera bevindt zich in het sterrenbeeld Leo – Leeuw. Dit is in grootte het 12^de sterrenbeeld en het 5^de grootste noordelijke sterrenbeeld. Leo – Leeuw beslaat een oppervlakte van 947 vierkante graden aan de sterrenhemel. Net als andere sterrenbeelden van de Dierenriem werd Leeuw in de 2^de eeuw na Christus gecatalogiseerd door de Griekse astronoom Claudius Ptolemeus. Het is een van de 38 klassieke Griekse sterrenbeelden. Leo – Leeuw vertegenwoordigt de Nemeaanse leeuw die wordt geassocieerd met de 12 Opdrachten van Hercules.

Leo is een van de weinige sterrenbeelden die echt lijken op het dier dat ze vertegenwoordigen, met het sikkel-asterisme dat de manen van de leeuw omlijnt, de heldere ster Regulus die het hart markeert en Denebola de staart.

Het sterrenbeeld is vooral bekend omdat het de thuisbasis is van Regulus, een van de helderste sterren aan de hemel, Denebola, een witte hoofdreeksster die 36 lichtjaar en de rode dwerg Wolf 359, een van onze naaste buren die slechts 7,86 lichtjaar van de Aarde is verwijderd. Leeuw is ook de thuisbasis van de koolstofster CW Leonis en Icarus, een van de verst verwijderde sterren. Ook Caffau’s ster, een van de oudste bekende sterren bevindt zich in Leeuw. Verder bevat het sterrenbeeld de variabele rode reus R Leonis en de witte Superreus Eta Leonis.

Leo bevat veel bekende deepsky-objecten. Dit zijn o.a. de Leo Triplet, bestaande uit de sterrenstelsels Messier 65, Messier 66 en NGC 3628, de Messier 96 Groep die de sterrenstelsels Messier 95, Messier 96 en Messier 105 omvat, de botsende sterrenstelsels NGC 3226 en NGC 3227 en het elliptische sterrenstelsel NGC 3842. Dit laatste sterrenstelsel is het helderste lid van de Leo Cluster van sterrenstelsels.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in Leo – Leeuw te bekijken is de maand april als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het hele sterrenbeeld is zichtbaar tussen 90° en -65°.

De 10 helderste sterren in Leeuw zijn  Regulus – Alpha Leo, mag. 1,40, Algieba – Gamma Leonis, mag. 2,08, Denebola – (Bèta Leonis, mag. 2,11, Zosma – Delta Leonis, mag. 2,56, Epsilon Leonis mag. 2,98, Chertan – Theta Leonis, mag. 3,32, Adhafera – Zeta Leonis, mag. 3,33, Eta Leonis – mag. 3.49, Subra – Omicron Leo, mag. 3,52 en Rho Leonis mag. 3,9.

Zeta Leonis – Adhafera

Spectraalklasse	F0 III
Variabel type	Verdacht
Schijnbare helderheid (magnitude)	3,33
Absolute helderheid (magnitude)	-1.19
Afstand (lichtjaar – parsec)	274 – 84
Radiale snelheid (km/s)	-21,40
Massa (zon)	3
Lichtsterkte (zon)	85
Straal (zon)	6
Temperatuur (Kelvin)	6800
Rotatiesnelheid (km/s)	72,4
Sterrenbeeld	Leo – Leeuw
Namen en aanduidingen	Zeta Leonis Adhafera 36 Leonis HD 89025

Eerste publicatie: 30 maart 2024
Bron: Wikipedia, Starfacts, Sky & Telescope en anderen