Het sterrenbeeld Crater – Beker
Crater is een sterrenbeeld aan de zuidelijke sterrenhemel. De Latijnse naam betekent “beker”. Het is de beker van de Griekse god Apollo. Crater is één van de 48 klassieke sterrenbeelden van de Griekse astronoom Ptolemeus. Het is een zwak sterrenbeeld met geen enkele ster die helderder is dan de vierde magnitude.
Crater heeft drie sterren waarbij een planeet is ontdekt en er komen geen Messier-objecten in voor. De Eta Crateriden is de enige meteorenzwerm die zijn radiant in dit sterrenbeeld heeft liggen.
Crater behoort tot de Hercules-familie van sterrenbeelden. Samen met Aquila, Ara, Centaurus, Corona Australis, Corvus, Crux, Cygnus, Hercules, Hydra, Lupus, Lyra, Ophiuchus, Sagitta, Scutum, Sextans, Serpens, Triangulum Australe en Vulpecula.
Gegevens Sterrenbeeld
| Nederlandse naam | Latijnse naam | Afkorting | Genitief |
| Beker | Crater | Crt | Crateris |
| Zichtbaarheid | Het sterrenbeeld is zichtbaar voor waarnemers tussen de +65° en -90°. In april staat het sterrenbeeld het hoogst boven de horizon. | ||
| Grootte | In grootte is Crater het 53ste sterrenbeeld. Aan de sterrenhemel beslaat het een oppervlakte van 282 (°)2. | ||
| Omgeving | Het sterrenbeeld wordt omringd door Leo, Sextans, Hydra, Corvus en Virgo. | ||
| Meteorenzwermen | De η-Crateriden. | ||
Gegevens sterren
| Ster | Naam | Helderheid (magnitude) | Helderheid (magnitude) | Afstand (lichtjaar) |
| α Crt | Alkes 1) | de beker | 4,06 | 174,4 |
| δ Crt | Labrum | de lip | 3,56 | 196 |
| b Crt | Al Sharasif | de ribben | 4,48 | 226 |
| HD 98219 | Hunahpú 1) | 8,05 | 372 | |
| WASP-34 | Amansinaya 1) | 10,28 | 432 |
1) Deze namen zijn geautoriseerd door de Internationale Astronomische Unie. Alleen de sterren die een naam hebben zijn opgenomen in het overzicht.
Mythologie
In de Griekse mythologie is Crater de beker van de god Apollo. Deze beker wordt vaak voorgesteld als een kelk met twee handvaten. Crater wordt geassocieerd met het verhaal van Apollo en de heilige vogel. Deze vogel is of een kraai of een raaf. Deze raaf is het sterrenbeeld Corvus dat naast Crater aan de sterrenhemel staat.
In dit verhaal wil Apollo een offer brengen op het altaar en hij heeft daarbij water nodig. Apollo stuurt de raaf weg om wat water te verzamelen in de beker maar de raaf wordt afgeleid door een vijgenboom waar hij enkele dagen lui in blijft hangen en wachten tot de vijgen rijp zijn. Nadat de raaf lekker had gesmuld van de vijgen brengt hij de met water gevulde beker terug naar Apollo. Ook neemt hij de waterslang Hydra mee, dit als excuus dat hij zo lang is weggebleven. Apollo doorziet de leugens van de raaf en boos zet hij het drietal aan de sterrenhemel.
Daarnaast spreekt Apollo een vloek uit over de raaf. Zijn vleugels worden verbrand en hij zorgt er voor dat de raaf altijd dorst zal hebben. Volgens de mythe is deze vloek er de oorzaak van dat kraaien en raven een pikzwart verendek hebben en ze zo schor klinken.
Phylarchus heeft een ander verhaal over Crater. Hij vertelde over hoe de stad Eleusa in de buurt van Troye werd geplaagd door de pest. De heerser Demiphon raadpleegde een orakel dat hem vertelde dat hij ieder jaar een maagd moest offeren. Demiphon bepaalde dat hij die maagd middels een loterij zou kiezen maar hij nam zijn eigen dochters niet mee in die loterij. Mastusius, een edele van de stad, protesteerde en dus offerde Demiphon zijn dochter. Later doodde Mastusius de dochters van Demiphon en gaf hij de heerser een mengsel van hun bloed en wijn. Toen Demiphon dit ontdekte liet hij Mastusius en de beker in de zee gooien. Deze beker zou het sterrenbeeld Crater zijn.
Babylonië
In de oude Babylonische stercatalogi die terug gaan tot minstens 1100 voor Christus maakten de sterren van Crater vermoedelijk deel uit van het sterrenbeeld Corvus, het Babylonische MUL.UGA.MUSHEN. Corvus, Crater en vermoedelijk Hydra waren symbolen van de dood en ze bewaakten de poort naar de onderwereld. Corvus en Crater komen ook voor in het Mithraïsme. Men neemt aan dat deze geloofsstroming oorspronkelijk ut het Midden-Oosten afkomstig is en zich later over het oude Griekenland en Rome verspreidde.
China
In de Chinese astronomie bevinden de sterren van Crater zich in het gebied van de Vermiljoen Vogel van het Zuiden. Samen met enkele sterren van Hydra stellen ze het sterrenbeeld Yi voor; de vleugels van de Rode Vogel. Yi is tevens het 27ste maanhuis. Yi stelt ook een heroïsche boogschuter voor waarvan de boog bestaat uit sterren van Hydra.
Op de Society Eilanden is Crater het sterrenbeeld “Moana-‘ohu-noa-‘ei-ha’a-moe-hara”.
De sterren in Crater
Labrum – δ Crateris (Delta Crateris)
Delta Crateris is een oranje reus die zich op een afstand van ongeveer 196 lichtjaar bevindt. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 3,56. Het is de helderste ster in het sterrenbeeld.
Delta Crateris wordt in de literatuur soms “Labrum” genoemd. Deze Latijnse naam betekent “lip”. Deze naam wordt geassocieerd met het verhaal over de Heilige Graal.
Alkes – α Crateris (Alpha Crateris)
Alpha Crateris is een oranje reus van spectraalklasse K. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,07 en bevindt zich op een afstand van 174 lichtjaar van de Zon. De ster bevindt zich dicht bij het galactische centrum en is rijk aan zware metalen. Alpha Crateris heeft een lichtsterkte van 80 keer die van de Zon.
De naam Alkes komt van het Arabische alkãs, de beker.
Al Sharasif – β Crateris (Beta Crateris)
Beta Crateris is een witte sub-reus van spectraalklasse A. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 4,48 en bevindt zich op een afstand van 266 lichtjaar van de Zon.
De traditionele naam van β Crateris is Al Sharasif. In het Arabisch betekent dit “de ribben”. Deze naam moet β Crateris delen met ν Hydrae.
γ Crateris (Gamma Crateris)
Gamma Crateris is een nauwe dubbelster die zich op een afstand van 84 lichtjaar bevindt. De helderste ster is een witte dwerg die een visuele helderheid heeft van magnitude 4,06. De begeleider heeft een helderheid van magnitude 9,6.
SZ Crateris
SZ Crateris is een veranderlijke ster. De afstand tot de Zon bedraagt slechts 42,9 lichtjaar. De ster heeft een visuele helderheid die varieert tussen magnitude 8,61 en 11,0. Het is een dubbelster die bestaat uit twee hoofdreekssterren van spectraalklasse K en spectraalklasse M.
SZ Crateris behoort tot de BY Draconis veranderlijke sterren. Dit zijn sterren waarbij het verschil in helderheid wordt veroorzaakt door hun rotatie, sterke zonnevlekken en andere activiteiten in de chromosfeer. De periode bedraagt 11,58 dagen. Men schat de leeftijd van de beide sterren op slechts 200 miljoen jaar.
De sterren behoren tot de Ursa Major-groep (Collinder 285). Dit is een groep sterren die met dezelfde snelheid door ons sterrenstelsel reizen en waarvan men denkt dat ze een gezamenlijke oorsprong hebben. Ook de helderste sterren van Ursa Major zelf maken deel uit van deze groep.
R Crateris
R Crateris is een semi-regelmatige veranderlijke ster. De ster heeft een helderheid die varieert tussen magnitude 9,8 en 11,2. De periode bedraagt 160 dagen.
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. Honduras kreeg de ster HD 98219 toegewezen.
Het land gaf de ster de naam Hunahpú. Hunahpú was een van de tweeling goden die de Zon in K’iche’ (Quiché) Maya-mythologie werd zoals verteld in de Popol Vuh. De planeet, HD 98219 b kreeg de naam Ixbalanqué. Ixbalanqué was een van de tweeling goden die de Maan in K’iche’ (Quiché) Maya-mythologie werd zoals verteld in de Popol Vuh.
HD 98219 is een ster van spectraalklasse K. De ster heeft een visuele helderheid van magnitude 8,05 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 372 lichtjaar van de Aarde. HD 98219 heeft een massa van 1,3 zonsmassa en een diameter van ongeveer 4,5 * de diameter van de Zon. Hunahpú is ongeveer 4 miljard jaar oud en de ster heeft een lichtkracht van 11 * de lichtkracht van de Zon.
De exoplaneet HD 98219 b heeft een massa van 1,96 * de massa van Jupiter. De planeet draait in 433,8 dagen eenmaal om zijn moederster. De gemiddelde afstand van de planeet tot de ster bedraagt 1,26 Astronomische Eenheden en de excentriciteit van de baan is 0,079. Ixbalanqué, Zoals Honduras de exoplaneet heeft genoemd is in 2011 gevonden met behulp van de Keck telescoop en de radiale snelheidsmethode.
In het kader van het 100-jarig bestaan van de Internationale Astronomie Unie in 2019 mocht ieder land een ster met bijbehorende exoplaneet een naam geven. Ieder land kreeg een ster die vanuit het betreffende land is te zien. De Filipijnen kregen de ster WASP-34 toegewezen.
Het land gaf de ster de naam Amansinaya. Aman Sinaya is een van de twee drie-eenheidsgoden van de Filippijnse Tagalog-mythologie en is de oergod van de oceaan en beschermer van de visser. De exoplaneet WASP-34b kreeg de naam Haik. Haik is de opvolger van de oorspronkelijke Aman Sinaya als de God van de zee in de Filippijnse Tagalog mythologie.
WASP-34 is een zonachtige ster van spectraalklasse G. De ster heeft een massa van 1,01 zonsmassa en een diameter van ± 0,93 * de diameter van de Zon. WASP-34 draait met een periode van ongeveer 34 dagen om zijn as. De leeftijd van de ster wordt geschat op ongeveer 6,7 miljard jaar.
WASP-34 heeft een visuele helderheid van magnitude 10,28 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 432 lichtjaar van de Aarde.
De planeet WASP-34 b heeft een massa van 0,59 * de massa van Jupiter en is ongeveer even groot als Jupiter. De exoplaneet draait in 4,317 dagen om zijn ster heen. WASP-34b werd in 2010 ontdekt met behulp van het WASP-netwerk. Dit netwerk maakt gebruik van de radiale snelheidsmethode om exoplaneten op te sporen.
Crater op oude sterrenkaarten
γ Crateris is een gefixeerde dubbelster van magnitude 4,1; de begeleider is van magnitude 9,6. Ze staan 5,2” van elkaar.
ι Crateris is een nauwe dubbelster: 5,5 terwijl de begeleider een helderheid heeft van magnitude 11. Ze staan 1,4′ van elkaar.
ψ Crateris is een nog nauwere dubbelster. Magnitude 6,5 en 7 op 0,2” van elkaar.
De deep sky objecten in Crater
Crater heeft geen Messier-objecten. Er zijn wel verscheidene melkwegstelsels maar die zijn veelal te zwak voor amateur-telescopen.
Download de IAU-kaart van het sterrenbeeld Crater – Beker als pdf
NGC 3887
NGC 3887 is een sterrenstelsel in de vorm van een balkspiraal. De visuele helderheid bedraagt magnitude 10,6 en de grootte bedraagt 3,5 boogminuten. Het sterrenstelsel bevindt zich ongeveer 1,5° van de ster zeta Crateris. NGC 3887 bevindt zich op een afstand van ongeveer 60 miljoen lichtjaar. Het sterrenstelsel werd op 31 december 1785 ontdekt door William Herschel.
NGC 3511
NGC 3511 is een spiraalvormig sterrenstelsel waar we van de zijkant tegenaan kijken. Het sterrenstelsel heeft een visuele helderheid van magnitude 11,1 en een schijnbare grootte van 6′ * 2′ en het maakt deel uit van de Abell 1060 cluster van sterrenstelsels.
Het sterrenstelsel werd op 21 december 1786 ontdekt door William Herschel.
NGC 3513
NGC 3513 is een spiraalvormig sterrenstelsel dat zich in hetzelfde beeldveld bevindt als NGC 3511. De visuele helderheid bedraagt magnitude 11,1 en het sterrenstelsel heeft een schijnbare grootte van 2,9 * 2,4′. NGC 2513 is 46 miljoen lichtjaar van ons verwijderd.
NGC 3513 werd op 21 december 1786 ontdekt door William Herschel.
NGC 3981
NGC 3981 is een spiraalvormig sterrenstelsel. Het sterrenstelsel heeft twee wijde spiraalarmen. Net als NGC 3887 is NGC 3981 in 1785 ontdekt door William Herschel. Het sterrenstelsel is ongeveer 80 miljoen lichtjaar van ons verwijderd.
Eerste publicatie 20 juli 2009
Laatste keer gewijzigd op: 29 december 2024
