zondag, februari 9, 2025
Zonnestelsel Nieuws

De Grote Rode Vlek van Jupiter verandert op aparte manieren van vorm

Er woedt al eeuwenlang een enorme storm op Jupiter en die ziet erover het algemeen heel stabiel uit. Een nieuwe serie gedetailleerde beelden onthulde echter dat de beroemde rode cycloon een beetje kronkelig kan worden en in korte tijd in verschillende vormen en maten kan uitpuilen.

Een close-up van de woedende storm op Jupiter.
Een close-up van Jupiters woedende storm. NASA, ESA, A. Simon (GSFC)

Astronomen gebruikten de Hubble Space Telescope om van december 2023 tot maart 2024 naar de Grote Rode Vlek (GRV) van Jupiter te kijken. Ze zagen hoe de enorme storm in de periode van 90 dagen van dimensie veranderde. De reden achter deze onverwachte gedaanteverandering is onbekend maar het onthulde dat de beroemde rode storm niet zo stabiel is als het leek. De resultaten van de Hubble-waarnemingen worden gedetailleerd beschreven in een artikel dat afgelopen week in The Planetary Science Journal is gepubliceerd.

Acht Hubble-afbeeldingen die de Grote Rode Vlek van Jupiter laten zien over een periode van 90 dagen.
Acht Hubble-afbeeldingen die de Grote Rode Vlek van Jupiter laten zien over een periode van 90 dagen. Credit: NASA, ESA, A. Simon (GSFC)

Met behulp van Hubble-waarnemingen heeft het team van astronomen achter de nieuwe studie de grootte, vorm, helderheid, kleur en vorticiteit van de GRV gemeten gedurende één volledige oscillatiecyclus. De gecombineerde beelden fungeren als een time-lapse van het veranderende gedrag van de storm, waarbij het beroemde rode oog in grootte varieert, terwijl de kern helderder wordt wanneer de GRV tijdens zijn de cyclus van 90 dagen op zijn grootst is.

Volgens de onderzoekers is het de allereerste keer dat ze de juiste beeldcadans hadden. Met de hoge resolutie van de Hubble kunnen ze zeggen dat de GRV definitief in en uit knijpt op hetzelfde moment dat hij sneller en langzamer beweegt. Men wist dat de beweging enigszins in de lengtedraad varieert maar men had niet verwacht dat de grootte ook zou oscilleren. Voor zover nu bekend is dit nog niet eerder geïdentificeerd.

De GRV is de grootste bekende storm in het zonnestelsel, met een diameter die 1/6de van Jupiter zelf inneemt. Hij is zo groot dat hij de Aarde zou kunnen opslokken in zijn ovaal van wolken, die bijna twee keer zo groot zijn als onze planeet. Toen hij voor het eerst werd waargenomen strekte de GRV zich uit over 39.000 kilometer maar sindsdien is hij steeds kleiner geworden. Tegenwoordig heeft de storm een doorsnede van 16.350 kilometer en is hij ronder van vorm geworden.

Hubble heeft de afgelopen 10 jaar waargenomen dat de GRV kleiner werd en het team achter de studie voorspelt dat de vlek stabieler zal worden naarmate hij kleiner wordt. Op dit moment bolt hij over zijn breedtegraadband ten opzichte van het windveld. Zodra hij binnen die band kleiner wordt zal de wind hem echt op zijn plaats houden, aldus de onderzoekers.

In tegenstelling tot orkanen op Aarde draait de GRV tegen de klok in, wat suggereert dat het een hoge drukgebied is. Het begrijpen van de mechanica achter de oude storm van Jupiter kan wetenschappers echter helpen orkanen op Aarde beter te begrijpen in een bredere kosmische context, evenals de meteorologie op andere planeten.

De GRV staat erom bekend dat hij van grootte, kleur en vorm verandert, maar de nieuwe waarnemingen onthullen veel veranderingen van dag tot dag. Terwijl de storm vertraagt en versnelt, duwt de GRV tegen de winderige straalstromen ten noorden en zuiden ervan. Het is vergelijkbaar met een sandwich waarbij de sneetjes brood gedwongen worden om uit te bollen als er teveel vulling in het midden zit.

Hoewel de iconische storm voor het eerst werd opgemerkt in 1664, zijn wetenschappers nog steeds verrast door het mysterieuze, vreemde gedrag dat ze tot nu toe niet hebben kunnen verklaren. Er is nog meer te leren over de grillige storm van Jupiter en gelukkig blijft Hubble op de uitkijk staan.

Artikel: A Detailed Study of Jupiter’s Great Red Spot over a 90-day Oscillation Cycle. Amy A. Simon, Michael H. Wong, Phillip S. Marcus and Patrick G. J. Irwin

Eerste publicatie: 13 oktober 2024
Bron: NASA & anderen