Raketten

De Russische Proton raket

ExoMars 2016 gelanceerd door een Russische Proton-M
Een Russische Proton-M wordt rechtop gezet op de lanceerbasis Baikonoer in Kazachstan om in 2016 de ExoMars te lanceren. Credit: ESA-Stephane Corvaja

De Proton raketten zijn een serie van Russische draagraketten die sinds 1965 in gebruik zijn. Het zijn raketten die veelal gebruikt worden voor de lancering van commerciële satellieten en satellieten van de Russische overheid. Medio 2018 zijn er al meer dan 400 van gelanceerd waarvan het merendeel met succes.

Onder de beroemdste lanceringen van het proton zijn de lancering van de belangrijkste module van het Russische ruimtestation Mir in 1986 en de Zarya en Zvezda modules van het International Space Station in 1998 en 2000. In 2016 werd, als onderdeel van de Europees-Russische ExoMars missie, de Trace Gas Orbiter gelanceerd. Ook delen van het Russische Saljoet ruimtestation en ruimtesondes naar Venus en Mars werden door Proton raketten gelanceerd.

De raketten worden gebouwd in het Khrunichev State Research en Production Space Center in Moskou. De Protons worden vanaf de lanceerbasis Baikonoer in Kazachstan gelanceerd.

Kenmerken

  • Hoogte: 53 meter
  • Diameter: 7,4 meter
  • Gewicht: 680.000 kilogram
  • Trappen: 2 – 4. De huidige Proton versies gebruiken dimethylhydrazine en lachgas (N2O) als brandstof voor alle trappen.
  • Capaciteit: 22.800 kilogram in een lage aardbaan en 6300 kilogram in een geostationaire baan.

Geschiedenis

De Proton is oorspronkelijk ontwikkeld als een intercontinentale ballistische raket, de UR-500, maar tijdens de ontwikkeling werd de bestemming veranderd in het lanceren van ladingen naar de ruimte. De eerste lancering van een Proton vond plaats in juli 1965 en sinds die tijd heeft de raket een betrouwbaarheid van meer dan 90% bereikt.

Aan het einde van de jaren 60 en in het begin van de jaren 70 van de vorige eeuw werden er verschillende missie naar de Maan en naar mars gelanceerd. Daarbij werd gebruik gemaakt van een Proton-K/D raket en daarvan mislukten verschillende lanceringen. Maar verschillende lanceringen van een Proton raket naar het Saljoet ruimtestation van de Russen gingen wel allemaal goed.

In september 1968, enkele maanden voor de Apollo 8 de eerste mensen op de Maan zette, lanceerde een Proton raket de Zond 5 missie. Aan boord schildpadden en andere dieren die een geslaagde reis om de Maan maakten. Ook verschillende Luna missies werden met een Proton-K/D raket gelanceerd. In 1970 werden de Luna 16 en Luna 17 gelanceerd. Deze twee maanmissies hadden een lander en een rover aan boord die tientallen jaren lang het langeafstandrecord in handen hadden voor rijden op een ander hemellichaam dan de Aarde. In 1971 arriveerden de Mars 2 en Mars 3 bij de rode planeet. Beide verkenners werden met een Proton gelanceerd. Mars 2 en Mars 3 voerden met succes hun missie uit. In november 1996 ging het echter mis met de Mars 96 missie: de lancering met een Proton raket mislukte.

In het midden van de jaren 70 van de vorige eeuw lanceerde de Proton-K/D-variant verschillende missies naar Venus. Onder deze missies de Venera 9 en Venera 10 waarvan de lander in 1975 succesvol op de planeet landde en de Venera 13 en Venera 14 die in 1981 op Venus landden. In 1986 werd het hart van het Russische ruimtestation Mir gelanceerd. Dit ruimtestation verbrandde in maart 2001 in de atmosfeer van de Aarde.

Sinds de jaren 90 wordt de Proton ook ingezet voor commerciële lanceringen. In 1993 werd de Inmarsat communicatiesatelliet gelanceerd. De Proton leverde ook een bijdrage aan de bouw van het International Space Station door het lanceren van de Zarya en Zvezda modules in 1998 en 200.

Met de Briz-M-lanceerconfiguratie is de Proton in te zetten voor alle commerciële lanceringen. Deze lanceringen worden uitgevoerd door ILS, International Launch Services. ILS is een joint venture van Khrunichev en het Russische RSC Energia.

Sinds 2010 zijn er tientallen communicatie en navigatiesatellieten gelanceerd waarvan er enkele mislukten door voornamelijk problemen met de Briz-M-trap. In augustus 2012 faalde de Briz-m trap waardoor de Telkom-3 verloren ging. In december 2012 zorgde een Briz-M-trap voor een gedeeltelijke mislukking maar gelukkig kwam de satelliet wel in zijn beoogde baan terecht. Ook in mei 2014 en mei 2015 ging het mis met de Briz-M-trap.

Op 2 juli 2013 crashte een Proton-M raket met aan boord verschillende navigatiesatellieten kort na de lancering. Het was voor het eerst in 30 jaar dat de eerste trap voor problemen zorgde. Na onderzoek bleek dat er een onderdeel verkeerd om was gemonteerd.

Op 14 maart 2016 lanceerde een Proton raket de ExoMars Trace Gas Orbiter (samen met de Schiaparelli test lander) naar Mars. De TGO kwam veilig in een baan om de rode planeet en is onlangs begonnen met zijn wetenschappelijke programma maar de Schiaparelli ging verloren tijdens de landing.

 

Eerste publicatie: 26 mei 2018
Bron: ILS, space,com