Waarnemen

De sterrenhemel van augustus 2024

Voor waarnemers op midden-noordelijke breedtegraden domineert de Zomerdriehoek de avondhemel. Bestaande uit de sterren Wega, Altaïr en Cygnus, de helderste sterren in de sterrenbeelden Lier, Arend en Zwaan – is het asterisme gemakkelijk te zien, zelfs vanuit lichtvervuilde gebieden.

De twee vogelsterrenbeelden – de Zwaan (Cygnus) en de Arend (Aquila) – zijn gemakkelijk te herkennen omdat ze tegenover elkaar in de lucht vliegen. Deneb zit aan de top van het Noorderkruis en markeert de staart van de Zwaan en Altaïr kan worden geïdentificeerd als de heldere ster geflankeerd door twee andere relatief heldere sterren, Tarazed en Alshain. Wega bevindt zich naast een klein parallellogram dat de hemelse Lier voorstelt.

Deze maand hebben we ook het jaarlijkse maximum van de Perseïden. Deze meteorenzwerm wordt jaarlijks omstreeks 16 juli actief en heeft dan zijn maximum in de nacht van 12 op 13 augustus. Er zijn dan, als de radiant tijdens het maximum in het zenit zou staan gemiddeld 100 meteoren per uur zichtbaar. Dit jaar valt het maximum na het Laatste Kwartier en dat is relatief gunstig. De Perseïden zijn afkomstig van de komeet 109P/Swift-Tuttle (de Grote Komeet van 1862). De Perseïden zijn snel en de heldere zorgen voor nalichtende sporen. Ook komen zullen er regelmatig vuurballen zichtbaar zijn.

De positie van de kaart is voor Geleen, de huidige thuisbasis van Kuuke, maar de kaart is ook goed bruikbaar voor andere delen van Nederland.

Gebruik:

  • Klik op de datum/tijd om deze te veranderen
  • Klik op de coördinaten om een andere locatie te kiezen
  • Klik en sleep op de kaart om een ander deel van de sterrenhemel te bekijken
  • Klik op de kaart en druk dan op ? op je toetsenbord om een lijst te krijgen met alle commando’s die je m.b.v. het toetsenbord kan uitvoeren

Waarnemen

De Maan in augustus 2024

MaanfaseDatumTijdAfstand tot de Aarde (km)
Nieuwe Maan4 augustus 202413:13396.839
Apogeum9 augustus 202403:31
Eerste Kwartier12 augustus 202417:19397.980
Volle Maan19 augustus 202420:26361.969
Perigeum21 augustus 202407:02360.196
Laatste Kwartier26 augustus 202411:26376.704

De Steurenmaan

De Alquinon-stammen in Noord-Amerika noemen de Volle Maan van Augustus de “steurenmaan”. Dit vanwege de vele exemplaren die ze vangen in de meren. De Cree van de Canadese Noordelijke Vlakten noemen deze Volle Maan “Maan als de jonge eenden beginnen te vliegen”. Veel andere namen verwijzen naar bessen die in deze tijd van het jaar rijp zijn om te plukken. Andere namen verwijzen naar graan dat rijp is zoals de Ponca van de Zuidelijke Vlakten die deze Volle Maan de “Graan is in de Zijden Maan” noemen. Voor de Haida uit Alaska is het de “Maan voor cederschors voor hoeden en manden”.

In het Oud Engels en de Anglo-Saksische kalender is deze Volle Maan ook wel bekend als de “Gerstmaan”, de “Fruitmaan” en de Graanmaan”.

Zie ook Kuuke’s Maan kalender

Zichtbaarheid van het International Space Station

De volgende link geeft je een tabel voor de zichtbaarheid van het International Space Station (externe link, opent in nieuw venster, NASA-website) voor de komende dagen. De gegeven tijden gelden strikt genomen voor Maastricht.

De planeten in augustus 2024

Mercurius beweegt snel westwaarts. De helderheid neemt af van magnitude 0,9 tot 2,2 voordat de planeet eind van de maand weer toeneemt tot magnitude 0,8. De kleine planeet wordt aan het eind van de maand zichtbaar aan de ochtendhemel, kort voor zonsopkomst.

Venus is deze maand niet zichtbaar. De planeet gaat aan het eind van de burgerlijke schemering onder.

Mars is van magnitude 0,8 en beweegt zich langzaam oostwaarts in het sterrenbeeld Stier – Taurus. De rode planeet komt na middernacht op maar gezien de kleine diameter van het planeetschijfje zullen er nauwelijks details zichtbaar zijn op het oppervlak.

Jupiter beweegt zich ook oostwaarts in het sterrenbeeld Taurus – Stier. Ook Jupiter is de tweede helft van de nacht zichtbaar.

Saturnus is nog steeds aan zijn retrograde beweging bezig. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 0,7. De beringde planeet komt aan het eind van de avondschemering op in het oosten.

Uranus bevindt zich ook in Taurus – Stier. De planeet heeft een visuele helderheid van magnitude 5,8. Ook Uranus is de tweede helft van de nacht zichtbaar.

Neptunus heeft een visuele helderheid van magnitude 7,8 en bevindt zich in het sterrenbeeld Vissen – Pisces. Neptunus komt aan het eind van de avondschemering op in het oosten.

Meteoren

In augustus kunnen we een van de mooiste meteorenzwermen zien. Het zijn de Perseïden die zelfs bij het grote publiek bekend zijn end at vermoedelijk omdat ze tijdens de warme nachten van de zomer zichtbaar zijn. In sommige katholieke landen zijn de Perseïden bekend als de “tranen van Laurentius”. Ze zijn namelijk zichtbaar op 10 augustus, de dag van de Martelaar Laurentius. Men zegt dat het vonken zijn van het vuur waarop hij is verbrand.

De Perseïden zijn een langdurende zwerm, ze worden actief vanaf ongeveer 17 juli en gaan door tot omstreeks 25 augustus. Ze hebben een maximum op 12 – 13 augustus en dan kunnen er onder gunstige omstandigheden wel 100 meteoren per uur zichtbaar zijn.

In 2024 valt het maximum als de Maan in het Eerste Kwartier is dus de omstandigheden zijn niet bijzonder goed. De radiant bevindt zich in het noordelijke deel van het sterrenbeeld Perseus richting de grens met Camelopardalis – Giraffe.

De Perseïden zijn het puin van komeet 109P/Swift-Tuttle (de Grote Komeet van 1862). Er is een kleinere concentratie die mogelijk een dag voor het maximum een kleine piek veroorzaakt. Perseïden zijn snelle meteoren en de helderdere vertonen nalichtende sporen. Sommige meteoren kunnen ook heldere vuurballen veroorzaken.

Er zijn nog drie andere meteorenzwermen die allemaal hun maximum in de maand juli hebben maar die in augustus mogelijk nog steeds actief zijn. Dit zijn de alpha-Capricorniden die actief zijn tot 15 augustus (drie dagen na Eerste Kwartier), de Zuidelijke delta-Aquariden (actief tot 23 augustus, drie dagen voor Laatste Kwartier) en de zuidelijke zwerm, de Piscis Austriniden die tot 10 augustus actief zijn (twee dagen voor Eerste Kwartier).

De sterrenhemel in augustus 2024

De sterrenhemel boven de noordelijke horizon

De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
De sterrenhemel boven de noordelijke horizon in augustus omstreeks 22 uur. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

De noordelijke circumpolaire sterrenbeelden Kleine Beer – Ursa Minor, Draak – Draco, Cepheus en Giraffe – Camelopardalis bezetten ’s avonds het grootste deel van de noordelijke hemel. Ursa Major verschijnt in het noordwesten en Cassiopeia en Perseus in het noordoosten.

De beide beren zijn herkenbaar: de Grote Beer en de Kleine Beer. De zwakkere Kleine Beer is omstreeks 22 uur ondersteboven zichtbaar met de Poolster – Polaris naar de horizon gericht. Het zwakkere sterrenbeeld Giraffe bevindt zich tussen de Poolster en Perseus.

De Steelpan, bestaande uit zeven heldere sterren in Ursa Major domineert de noordwestelijke hemel. Merak en Dubhe, de buitenste sterren van de pan, wijzen naar de Poolster. De staart van Draco – Draak bevindt zich tussen de twee steelpannen in en de rest van zijn lichaam slingert rond de pan van de Kleine Beer in de richting van de Zwaan.

Cassiopeia komt ‘s avonds op aan de noordelijk hemel. De helderste sterren vormen een opvallende W, dit is ook een prominent asterisme dat gebruikt kan worden om de zwakkere Cepheus te vinden. Een lijn die zich uitstrekt van Schedar door Caph, de meest rechtse sterren van de W, leidt naar Alderamin, de helderste ster in Cepheus. Alderamin verschijnt aan de voet van een asterisme dat ook wel bekend is als het Huis van Cepheus. Het huispatroon maakt het zwakke sterrenbeeld op een heldere nacht herkenbaar.

De sterrenhemel boven de oostelijke horizon

De sterrenhemel boven de noordelijke horizon
De sterrenhemel boven de oostelijke horizon in augustus omstreeks 22 uur. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

De meest opvallende sterrenbeelden die rond 22 uur in het oosten opkomen zijn Pegasus en Vissen – Pisces.

Het sterrenbeeld Pegasus is herkenbaar aan het Grote Vierkant, een groot asterisme gevormd door drie Pegasus-sterren: Algenib, Scheat en Markab – Met Alpheratz, de ster van het naburige Andromeda. De superreus Enif, de helderste ster in Pegasus bevindt zich ongeveer halverwege tussen het Grote Vierkant en het sterrenbeeld Arend.

Het sterrenbeeld Vissen komt direct na Pegasus op. Het is het op drie na grootste sterrenbeeld van de Dierenriem en het is herkenbaar aan het Cirkeltje van Vissen, een cirkel van sterren die de kop van de westelijke vis voorstelt. Zijn Dierenriembuur Waterman – Aquarius komt op in het zuidoosten en het heldere sterrenbeeld Andromeda in het noordoosten.

De Waterman kan worden geïdentificeerd door een asterisme dat bekend staat als de Waterkruik, gelegen onder de denkbeeldige lijn die Enif en het Grote Vierkant verbindt. Andromeda is herkenbaar aan de ketting van drie heldere sterren – Alpheratz, Mirach en Almach – gelegen tussen Pegasus en Perseus.

De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon

De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon
De sterrenhemel boven de zuidelijke horizon in augustus omstreeks 22 uur. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

De zuidelijke horizon is ’s avonds het domein van het sterrenbeeld Boogschutter – Sagittarius. De Theepot, een asterisme bestaande uit de helderste sterren van de boogschutter, ligt ten oosten van de Schorpioen. De heldere Antares en de klauwen van de Schorpioen verschijnen boven de horizon maar de staart, die in Nederland niet volledig boven de horizon komt, is rond 22 uur al gedeeltelijk onder gegaan.

De zwakkere sterrenbeelden Steenbok – Capricornus en Weegschaal – Libra bevinden zich in het zuidoosten respectievelijk zuidwesten. Scutum – Schild, de thuisbasis van Messier 11 – de Wilde Eend sterrenhoop, bevindt zich tussen de staart van Aquila de Arend en de Theepot.

Ophiuchus – Slangendrager is in grootte het 11de sterrenbeeld en is boven de zuidwestelijke horizon zichtbaar. De Slangendrager beslaat het grootste deel van de ruimte tussen Wega en Antares. De kop van de Slang vinden we net onder de Noorderkroon – Corona Borealis en zijn staart is op een heldere nacht zichtbaar tussen de sterrenbeelden Arend en Ophiuchus.

De sterrenhemel boven de westelijke horizon

De sterrenhemel boven de westelijke horizon
De sterrenhemel boven de westelijke horizon in augustus omstreeks 22 uur. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden

In deze tijd van het jaar is het sterrenbeeld Ossenhoeder – Boötes het meest prominent boven de westelijke horizon. De hemelse Ossenhoeder is de thuisbasis van de helderste ster op het noordelijk halfrond, Arcturus. De rode reus bevindt zich aan de basis van de Vlieger, een relatief helder asterisme dat gevonden kan worden tussen het handvat van de Steelpan van de Grote Beer en de halve cirkel van de helderste sterren van de Noorderkroon – Corona Borealis. Arcturus is gemakkelijk te herkennen als de helderste ster die verschijnt langs de denkbeeldige gebogen lijn die zich uitstrekt vanaf het handvat van de Grote Beer.

Corona Borealis kan gebruikt worden om de kop van de Slang te vinden, die tussen de kroon en de klauwen van de Schorpioen is te zien.

Tussen het handvat van de Grote Beer en het sterrenbeeld Maagd – Virgo bevinden zich twee kleinere en zwakkere sterrenbeelden: Jachthonden – Canes Venatici en Haar van Berenice – Coma Berenices. De twee helderste sterren in de jachthonden – Cor Caroli en Chara -staan evenwijdig aan Alkais en Mizar, de sterren aan het uiteinde van het handvat van de beer.

Coma Berenices bevindt zich tussen Arcturus en Denebola, de ster die de staart van de leeuw markeert. De helderste ster van het sterrenbeeld, Bèta Coma Berenices, heeft een visuele helderheid van magnitude 4,26 en is in lichtvervuilde gebieden een uitdagend doelwit.

Coma Berenices bevat echter de heldere, grote open sterrenhoop Melotte 111. Deze sterrenhoop is met het blote oog zichtbaar. De open sterrenhoop bestrijkt een gebied van 7,5° en heeft een visuele helderheid van magnitude 1,8.

De sterrenhemel boven je hoofd

In het zenit zien we deze maand twee heldere sterren. Het zijn Deneb van het sterrenbeeld Zwaan – Cygnus en Wega van het sterrenbeeld Lier – Lyra. Ook de opvallende kop van het sterrenbeeld Draak – Draco is gemakkelijk te herkennen.