Hamal – is een oude ster van de equinox

Hamal, ook bekend als Alpha Arietis, is de helderste ster van het sterrenbeeld Aries – Ram. Samen met Sheratan en Mesarthim vormt Hamal de kop van de Ram. Aries is een klein sterrenbeeld maar het compacte patroon van deze drie sterren maakt dat Aries relatief eenvoudig is te vinden. Vanuit onze contreien is het sterrenbeeld in de herfstmaanden te zien boven de oostelijke horizon en in de wintermaanden hoog in het zuiden. In de lente tenslotte vinden we Aries vroeg in de avond boven de westelijke horizon. Vanaf ongeveer april en de zomermaanden is het sterrenbeeld ‘s avonds niet meer zichtbaar. Aan het eind van de lente en vroeg in de zomer wordt het sterrenbeeld kort zoor zonsopgang weer zichtbaar in het oosten.

Aries is een leuk sterrenbeeldje om te bekijken maar Hamal speelt ook in de geschiedenis nog een belangrijke rol.

Als je overdag de sterren zou kunnen zien dan is er op of omstreeks 24 april ieder jaar een conjunctie zichtbaar tussen Hamal en de Zon. Tijdens een conjunctie staan de Hamal en de Zon op een rechte lijn in rechte klimming. Dit betekent dat, als de ster om 12 uur pal in het zuiden staat de ster door de Zon wordt bedekt.

De dag dat Hamal in conjunctie is met de Zon – op of omstreeks 24 april – is iets meer dan één maand na de equinox in maart die altijd rond de 20^-ste valt. Dit is de lente equinox op het noordelijk halfrond en voor onze voorouders een hele belangrijke datum. Wat is dan de relatie tussen Hamal en de maart equinox? Als we ongeveer 2500 jaar terug in de tijd gaan dan zien we dat de conjunctie tussen de Zon en Hamal plaatsvond tijdens de lente equinox. De positie van de Zon tijdens de lente equinox ten opzichte van de sterren verplaatst zich dus. De Zon beweegt, ten opzichte van de achterliggende sterrenbeelden ongeveer 1 graad (twee zonsdiameters) per 72 jaar. Deze drift wordt veroorzaakt door de precessie, het tollen van de as van de Aarde.

Tussen ongeveer 2000 voor Christus en 100 voor Christus vond de maart equinox plaats in het sterrenbeeld Aries – Ram. Tegenwoordig bevindt de Zon zich tijdens de maart equinox in het sterrenbeeld Pisces – Vissen. Nog steeds zijn er mensen die dit vieren en de maart equinox het “Eerste Punt in Aries” noemen.

Het sterrenbeeld ram bevindt zich tussen de sterrenbeelden Taurus – Stier en Pisces – Vissen aan de sterrenhemel. Het sterrenbeeldje is gemakkelijk te vinden uitgaande van de open sterrenhoop de Pleiaden die met het blote oog zichtbaar is als een wazig kluitje sterren.

Lees meer over Hamal en het sterrenbeeld Ram.

Eerste publicatie: 29 november 2017