Astronomisch NieuwsBuitenaards leven - exoplaneten

Mogelijk ontstaan manen bij exoplaneet waargenomen

ontstaan exomaan waargenomen
Afbeelding van het stersysteem PDS 70 dat is gemaakt aan de hand van gegevens van de ALMA telescoop. De vlek rechts zou de eerst waarneembare circumplanetaire schijf kunnen zijn. Credit; A. Isella, ALMA (ESO/NAOJ/NRAO

Wetenschappers hebben rond een exoplaneet een signaal waargenomen die mogelijk wijst op de aanwezigheid van een circumplanetaire schijf. Dit is een schijf van puin waaruit ooit exomanen zouden kunnen ontstaan.

Astronomen beredeneren dat Jupiter en Saturnus in hun jonge jaren ook waren omgeven door een schijf van puin die ze tijdens hun ontstaan hebben ingevangen. Met deze grote hoeveelheid puin kunnen dan twee dingen gebeuren: het valt allemaal op de planeet of het klontert samen tot manen. Nieuwe resultaten die zijn verkregen met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in Chili laten mogelijk bewijs zien voor een dergelijke circumplanetaire schijf rond een jonge exoplaneet die ongeveer 370 lichtjaar van ons is verwijderd.

De exoplaneet wordt PDS 70c genoemd en het is de op een na meest nabije exoplaneet van de ster PDS 70. De planeet draait in een wijde baan rond de jonge ster heen. De afstand tot de ster is groter dan de afstand Zon – Neptunus. De leeftijd van de ster wordt geschat op slechts 5 miljoen jaar. Wetenschappers vonden het bewijs voor het bestaan van PDS 70c eerder dit jaar toen ze het systeem onderzochten met de Very Large Telescope (VLT). De resultaten werden niet alleen geïnterpreteerd als het bewijs voor een exoplaneet maar ook voor een exoplaneet die gas en stof opslokte uit zijn directe omgeving.

Naar aanleiding van de VLT-resultaten onderzocht een team astronomen uit de Verenigde Staten, Chili en Frankrijk opnieuw oudere gegevens van de ALMA. Ze zochten naar licht in het submillimetergebied. Dit is een golflengte die valt tussen het infrarood en het microgolfgedeelte van het elektromagnetische spectrum. Ze zochten in het bijzonder naar een golflengte om wolken van stof waar te nemen. Ze ontdekten een zwakke submillimeter bron op dezelfde plek als PDS 70c.

De astronomen beweren dat ze een wolk gas en stof hebben ontdekt rond een grote jonge planeet en dat die wolk een interplanetaire schijf moet zijn. De massa van de schijf wordt geschat op 0,002 en 0,0042 * de massa van de Aarde. Dat komt ongeveer overeen met 1/4de van de massa van de Maan.

Astronomen denken dat deze wolken van stof en puin een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van planeten. Astronomen denken dat de manen van Jupiter en Saturnus ook uit een dergelijke stofschijf zijn ontstaan en dat de eigenschappen van die stofring ook de eigenschappen van de ontstane manen bepalen. Manen zoals we die kennen bij Jupiter en Saturnus zijn voor astronomen een belangrijk onderzoeksterrein. Sommige van deze manen kunnen namelijk geschikt zijn voor leven.

De astronomen vonden ook een vreemde bron van submillimeterstraling in de buurt van PDS 70c. Echter ze kunnen niet verklaren door wat deze emissie wordt veroorzaakt.

De onderzoekers hebben nog te maken met interferenties die zijn gebaseerd op de wazige vlekken en er is ook nog steeds heel veel dat astronomen niet begrijpen van over het ontstaan van planeten maar de resultaten van dit onderzoek zullen wel leiden tot nieuwe studies. Mogelijk is PDS 70c een planeet aan het einde van zijn ontstaansfase en is deze planeet een goede bron om te leren begrijpen hoe planeten en mogelijk ook hun manen, eigenlijk ontstaan.

De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in the Astrophysical Journal Letters.

Eerste publicatie: 13 juli 2019