Nihal – Beta Leporis

Beta Leporis – Nihal is een heldere gele reus op een afstand van ongeveer 160 lichtjaar in de richting van het sterrenbeeld Lepus – Haas. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,84 en het is, na Alpha Leporis – Arneb  de op een na helderste ster in de Haas. Nihal maakt mogelijk deel uit van een dubbelstersysteem met een zwakkere begeleider.

Stersysteem

Beta Leporis is een heldere reuzenster van spectraalklasse G5 II. De ster heeft een massa van 3,5 zonsmassa en een straal van 16 keer die van de Zon. De effectieve temperatuur bedraagt 5450 kelvin en dat levert een lichtsterkte op van 171 keer die van de Zon. De ster draait met een snelheid van11 km/s om zijn as. De leeftijd van Nihal wordt geschat op 240 miljoen jaar.

De ster heeft een begeleider op een afstand van 2,58 boogseconden. De twee sterren vormen een binair systeem of het zijn slechts optische begeleiders van elkaar.

Beta Leporis B is mogelijk een veranderlijke ster en is als zodanig geclassificeerd als NSC 2008. De ster heeft een stellaire klasse van K1V en dat duidt op een oranje dwerg. Op maximale sterkte heeft deze ster een visuele helderheid van magnitude 7 en is onzichtbaar met het blote oog.

Wetenswaardigheden

In de oude Arabische astronomie maakte Nihal deel uit van een asterisme dat de Troon van Jauza of de Troon van Jawza werd genoemd. Het asterisme stond ook bekend als Al Kursiyy al Jabbar of Al’Arsch al Jauzah, wat “de stoel van de reus” of “de stoel van de centrale” betekent.

De centrale, Jawza, was een onbekende vrouwenfiguur uit een oude Arabische legende. Het werd vertegenwoordigd door wat we nu kennen als het sterrenbeeld Orion. De troon van Jawza bestond uit de sterren Nihal samen met Arneb, Gamma en Delta Leporis.

Naamgeving

De naam Nihal komt van het Arabische “al-nihal”, wat “hu dorst lessen” betekent. De naam werd ook wel als Nibal gespeld.

De naam is een verwijzing naar een oud Arabisch asterisme dat bekend staat als “Kamelen die hun dorst lessen.” Het sterpatroon werd gevormd door Alpha Leporis, Beta Leporis, Gamma Leporis en Delta Leporis.

De naam Nihal werd op 20 juli 2016 goedgekeurd door de Working Group on Star Names (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie. De naam is formeel alleen van toepassing op de primaire component, Beta Leporis A.

In de Chinese astronomie was Nihal bekend als 廁二 (Cè èr), de Tweede Ster van het Toilet. De ster vormde het Toilet-asterisme samen met Arneb, Gamma en Delta Leporis. Het asterisme maakte deel uit van het Drie Sterren-huis dat het lichaam van de Witte Tijger vertegenwoordigde.

Locatie

Omdat de ster zich net ten zuiden van het heldere en bekende sterrenbeeld Orion bevindt is Nihal gemakkelijk te vinden. Het is de op een na helderste ster in het vierzijdige asterisme dat het lichaam van de hemelse Haas omlijnt. De ster bevindt zich iets onder de helderdere Alpha Leporis – Arneb.

De twee sterren kunnen worden gebruikt om de heldere bolhoop Messier 79 te vinden. dit is het enige Messier-object in de Haas. Een lijn getrokken van Arneb via Nihal leidt naar de bolhoop. Messier 79 heeft een schijnbare helderheid van magnitude 7,7 en bevindt zich op een afstand van ongeveer 42.000 lichtjaar. De bolhoop kan worden waargenomen met een verrekijker of kleine telescoop.

Sterrenbeeld

Nihal bevindt zich in het sterrenbeeld Lepus – Haas. Dit is een van de 48 oude sterrenbeelden die de Griekse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2^de eeuw na Christus heeft beschreven. In tegenstelling tot de meeste Griekse sterrenbeelden wordt het sterrenbeeld niet geassocieerd met een specifieke figuur uit de Griekse mythologie. Het sterrenbeeld stelt een haas voor die wordt achtervolgd door Orion en zijn twee honden: Canis Minor en Canis Major.

Haas beslaat een oppervlakte van 290 vierkante graden. Het is het 51^ste grootste sterrenbeeld. De twee helderste sterren – Arneb en Nihal – zijn van de derde magnitude. Arneb is een witgele reus op een afstand van ongeveer 2200 lichtjaar. Met een massa van 14 zonsmassa is het een supernova-kandidaat.

Andere opmerkelijke sterren in de Haas zijn onder andere de oranje reus Epsilon Leporis, de oranje reus of subreus Delta Leporis, de Mira-veranderlijken R Leporis (Hind’s Karmozijnrode sSer) en T Leporis, de blauwe subreus Mu Leporis, de semi-regelmatige pulserende rode reus RX Leporis en het symbiotische binaire systeem SS Leporis.

Naast Messier 79 vinden we in de Haas de lensvormige sterrenstelsels NGC 1979 en NGC 1993, het onregelmatige sterrenstelsel NGC 1821, de balkspiraal NGC 1964 en IC 418 oftewel de Spirograaf-nevel. Die laatste is een planetaire nevel die 3600 lichtjaar van ons is verwijderd.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in de Haas te bekijken is in de maand januari als het sterrenbeeld vroeg in de avond hoger aan de hemel is te zien.

De 10 helderste sterren en Lepus – Haas zijn: Arneb (Alpha Lep, mag. 2,59), Nihal (Beta Lep, mag. 2,84), Epsilon Leporis (mag. 3,17), Mu Leporis (mag. 3,26), Zeta Leporis (mag. 3,52), Gamma Leporis (mag. 3,59), Eta Leporis (mag. 3,72), Delta Leporis (mag. 3,85), Lambda Leporis (mag. 4,29), en Kappa Leporis (mag. 4,43).

Beta Leporis – Nihal

Eerste publicatie: 8 januari 2025