Sterrenkunde koeterwaals – Hemelbol
Wij leven op het oppervlak van de Aarde. Onze planeet is een bol. Om ons te helpen oriënteren en te navigeren tekenen we fantasielijnen op de wereldbol. De breedtegraden lopen van oost naar west evenwijdig aan elkaar en de lengtegraden lopen van noord naar zuid. Je kunt elke positie op Aarde noemen met een verwijzing naar deze lijnen. We hebben ook een paar bijzondere plekken, zoals de evenaar die om het midden van de aardbol loopt en de twee polen.
Wij leven onder de koepel van de hemel. Hoewel de ware uitgestrektheid van de ruimte zich in drie dimensies van ons af uitstrekt is het nog steeds nuttig om te doen alsof alle objecten in de lucht aan de binnenkant van een gigantische bol leven. En we kunnen die bol op dezelfde manier verdelen als de Aarde. Dit is de hemelbol.
Terwijl de Aarde om zijn as draait lijkt de hemelbol om ons heen te draaien. Als je een denkbeeldige lijn zou trekken die zich uitstrekt van onze noord- en zuidpool, zouden ze de hemelbol snijden bij respectievelijk de noordelijke hemelpool en de zuidelijke hemelpool.
Het punt direct boven je hoofd aan de hemel wordt het zenit genoemd en et punt direct onder je voeten is het nadir (alhoewel je dat niet kan zien want de Aarde zit daar tussen).
In plaats van breedte- en lengtegraad werkt de hemelbol met rechte klimming en declinatie. Astronomen gebruiken rechte klimming en declinatie om de positie van een hemellichaam aan de hemel te markeren.
Er is nog een andere belangrijke regel. In de loop van een jaar lijken de Zon en de planeten een bepaald spoor te volgen. Dat is het vak van ons zonnestelsel en op de hemelbol noemen we die lijn de ecliptica.
Dit artikel maakt deel uit van de serie Sterrenkunde – koeterwaals. Het zijn vertaalde en eventueel bewerkte berichten van de rubriek Astronomy 101 van de website UniverseToday