Twee nieuwe maantjes ontdekt bij Jupiter
De ontwikkeling van grote telescopen die met hele gevoelige grootbeeld sensoren kunnen worden uitgerust hebben geleid tot veel astronomische ontdekkingen waaronder heel veel kleine maantjes bij de buitenplaneten in ons zonnestelsel. Tussen 2000 en 2003 zijn er bijvoorbeeld bij Jupiter 46 manen nieuwe manen geteld, dat is meer dan 2/3de van het totaal.
Astronoom Scott Sheppard van het Carnegie Institution for Science heeft er nu weer twee aan kunnen toevoegen waarmee het aantal bekende manen bij Jupiter op 69 komt. De aankondigingen voor S/2016 J 1 en S/2017 J 2 (de “S” staat voor satelliet en de “J” staat voor Jupiter) zijn via de Minor Planet Electronic Circulairs gedaan op 2 en 5 juni 2017.
Astronomen zijn constant bezig met het zoeken naar ver verwijderde objecten in het zonnestelsel waaronder ook de vermeende tiende planeet en Jupiter bevond zich in 2016 en 1027 juist in het gebied dat door het team van Sheppard werd onderzocht. Dus er werd een klein uitstapje gemaakt om de omgeving rond de planeet vast te leggen.
De maantjes hebben een visuele helderheid van ongeveer magnitude 24 en ze zijn dus nauwelijks zichtbaar. Ze hebben een grootte van ± 1,5 tot ± 3 kilometer.
S/2016 J 1
Dit maantje is op 8 maart 2016 ontdekt m.b.v. de 6,5 meter Magellan-Baader telescoop van de Las Campanas sterrenwacht in Chili. De gemiddelde afstand tot Jupiter bedraagt 20.6000.000 kilometer en de baan heeft een inclinatie van 140° en een excentriciteit van 0,14. Het maantje draait in 1,65 jaar om Jupiter heen. Het maantje is al een jaar geleden ontdekt maar de baan bleef onbekend totdat David Tholen van de universiteit van Hawaii en Chadwick Trujillo van de universiteit van Northern Arizona het maantje 6 weken geleden met de 8,2 meter Subaru telescoop op Mauna Kea vonden.
S/2017 J 1
Dit maantje werd op 23 maart 2017 ontdekt door Sheppard en Trujillo. Ze gebruikten hiervoor de 4 meter Victor Blanco telescoop van de Cerro Tololo Inter-American sterrenwacht in Chili. Dit maantje bleek ook op opnames uit 2016 te staan die met de Subaru telescoop waren gemaakt waardoor de ontdekking werd bevestigd. Dit maantje bevindt zich op een gemiddelde afstand van 23.500.000 kilometer van Jupiter. Het draait in een langgerekte baan met een excentriciteit van 0,40 en een inclinatie van 149° om Jupiter heen. S/2017 J 1 heeft 2,01 jaar nodig voor één omwenteling om Jupiter.
De beide maantjes draaien in een retrograde baan om Jupiter heen en hebben een inclinatie die groter is dan 90°. Ze draaien dus tegengesteld aan de rotatie van Jupiter zelf om de planeet heen. De verre en onregelmatige baan duidt er op dat de maantjes elders in het zonnestelsel zijn ontstaan en later zijn ingevangen toen ze te dicht in de buurt van Jupiter kwamen.
Uitgaande van een publicatie van het Jet Propulsion Laboratory van de NASA uit april 2017 blijkt dat 11 van deze onregelmatige maantjes banen hebben die nauwelijks bekend zijn en daarom als verloren worden beschouwd. Op één na werden deze maantjes in 2003 door Sheppard en zijn collega’s ontdekt maar daarna zijn ze nooit meer waargenomen.
Echter, dat is aan het veranderen. In de periode dat Sheppard en Trujillo opnieuw het gebied rond Jupiter aan het naspeuren waren zijn de manen S/2003 J 5, S/2003 J 6 en S/2003 J 18 herontdekt en is er van de maan S/2011 J 2 een betere baan bepaald.
Met zekerheid zijn dus ondertussen 5 van deze verloren manen herbevestigd en de waarnemingen van 2016 en 2017 kunnen gebruikt worden om enkele onzekerheden uit 2003 weg te werken. Er zijn in de nieuwe waarnemingen nog meer nieuwe maantjes gevonden en vermoedelijk worden alle verloren manen uit 2003 herbevestigd, aldus Sheppard en Trujullo. Maar om hier zeker van te zijn willen ze de grote telescopen begin 2018 nogmaals inzetten voor meer waarnemingen.
Eerste publicatie: 10 juni 2017
Bron: Sky & Telescope