maandag, december 9, 2024
Astronomen

Wie was Edmond Halley?

Edmund Halley
Edmund Halley

Edmond Halley (ook wel Edmund genoemd) was een Engelse wetenschapper die het best bekend is voor het voorspellen van de baan van de komeet die later naar hem is vernoemd. Ofschoon hij voornamelijk als astronoom wordt herinnerd leverde hij ook een grote bijdrages in de geofysica, de wiskunde, meteorologie en de natuurkunde.

De jonge wetenschapper

Halley werd op 8 november 1656 geboren in Haggerston bij Londen. Zijn vader was een rijke onroerend goedeigenaar. Halley kreeg privé les voor hij ging studeren aan de St. Paul’s School waar hij uitblonk in wiskunde en astronomie.

In 1673, Halley was toen 17, begon hij aan het Queens College in Oxford. Hij bracht een hele collectie mooie astronomische instrumenten mee die zijn vader had gekocht. Als bachelor werd hij onder de vleugels genomen door John Flamsteed die destijds Koninklijk Astronoom was. In zijn tijd aan Oxford deed Halley belangrijke waarnemingen waaronder een bedekking van Mars door de Maan en publiceerde hij over het zonnestelsel en over zonnevlekken.

In 1676 stopte hij zijn studie en zeilde hij naar St. Helena in het zuidelijke deel van de Atlantische Oceaan. Hij catalogiseerde daar 341 sterren aan het zuidelijk halfrond en hij deed de allereerste waarneming van een overgang van Mercurius voor de Zon en hij realiseerde zich dat een gelijkaardige overgang van Venus voor de Zon langs gebruikt kon worden voor de bepaling van de grootte van het zonnestelsel. Tijdens deze reis verbeterde hij ook de sextant en deed hij waarnemingen aan de oceaan en de atmosfeer.

Reputatie gevestigd

In 1678 publiceerde hij zijn stercatalogus en vestigde daarmee zijn reputatie als astronoom. King Charles II stelde per decreet dat Halley een graad als Master of Arts kreeg van de universiteit van Oxford. Op zijn 22-ste werd hij toegelaten tot de Royal Society, als een van de jongste leden ooit.

De jaren erna reisde hij veel en deed hij veel waarnemingen. In Parijs bestudeerde hij in 1680 een komeet en werkte hij samen met Giovanni Cassini om de baan van die komeet te bepalen. In 1684 bracht hij samen met Robert Hooke en Christopher Wren een bezoek aan Isaac Newton om te discussiëren over theorieën over planeetbewegingen. Newton liet hen zijn berekeningen zien. Halley overrede Newton om zijn studies uit te breiden en hem toe te staan zijn werk te corrigeren. Halley betaalde alle onkosten, corrigeerde de drukproeven zelf en bracht in 1687 de ”Philosophiae Naturalis Principia Mathematica” in druk.

Halley bleef werken voor de Royal Society. Zo publiceerde hij de “Philosophical Transaction” en maakte hij een kaart van de bekende wereld met alle heersende winden. Het was de eerste meteorologische kaart. In 1698 leidde hij als commandant van een Brits marineschip een wetenschappelijke expeditie. Tijdens twee reizen deed hij kompasmetingen in de zuidelijke Atlantische Oceaan en bepaalde hij nauwkeurig de geografische posities van havens die op zijn route lagen. Ook bestudeerde hij het verschil tussen de magnetische noordpool en de echte noordpool.

De kern van komeet Halley
De kern van komeet Halley gefotografeerd door de Europese ruimtesonde Giotti

Onsterfelijkheid bereikt

In 1705 publiceerde hij “ Synopsis of the Astronomy of Comets” waarin hij aantoonde dat kometen uit 1456, 1531, 1607 en 1682 gelijk waren en dat het dus om dezelfde komeet moest gaan. Hij voorspelde een terugkeer van die komeet in 1758.

In 1716 bedacht hij een methode om waarnemingen van overgangen van Venus voor de Zon langs te gebruiken om de precieze afstand tussen de Aarde en de Zon te berekenen. Daarnaast ontwikkelde hij twee soorten duikklokken voor onderwater expedities. In 1716 ontdekte hij de eigenbeweging van sterren door waarnemingen die door de Griekse astronoom Ptolemeus waren gedaan te vergelijken met zijn eigen waarnemingen.

In 1720 volgde hij Flamsteed op als Koninklijk Astronoom. Hij bleef waarnemingen doen.

Halley stierf op 14 januari 1742 in Greenwich, Engeland. Hij heeft helaas de voorspelde terugkeer met Kerstmis in 1758 van de komeet die later naar hem is vernoemd, gemist.

 

Eerste publicatie: 8 november 2016
Bron: space.com