Zosma – Delta Leonis

Delta Leonis – Zosma is een witte subreus in de richting van het sterrenbeeld Leo – Leeuw. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,56 en het is daarmee de vierde helderste ster in Leo. Delta Leonis is ongeveer 58,4 lichtjaar van de Aarde verwijderd. In het sterrenbeeld markeert Delta Leonis de heup van de hemelse leeuw.

Type ster

Delta Leonis heeft de spectrale aanduiding A5IV(n) en dat duidt op een witte subreus. De ster heeft een massa van 2,2 zonsmassa en een straal van 2,14 keer die van de Zon. De effectieve temperatuur bedraagt 8300 Kelvin en de lichtsterkte bedraagt 15,5 keer die van de Zon.

Delta Leonis draait snel om zijn as. De geprojecteerde rotatiesnelheid bedraagt 180 km/s n daarmee draait de ster 90 keer sneller dan de Zon. De ster draait in minder dan een dag om zijn as. De hoge rotatiesnelheid zorgt er voor dat de ster de vorm heeft van aan afgeplatte bol. Dit geldt overigens ook voor zijn snel-draaiende buren Alpha Leonis – Regulus en Bèta Leonis – Denebola. De straal gemeten via de polen van Delta Leonis bedraagt 84% van de straal gemeten via de evenaar.

De leeftijd van de ster wordt geschat op 600 tot 750 miljoen jaar. Ofschoon de ster veel jonger is dan de Zon zorgt de grotere massa ervoor dat Delta Leonis een veel kortere levensduur zal hebben. De ster zal ongeveer 1 miljard jaar op de hoofdreks blijven en daarna evolueren tot een oranje reus. De ster heeft onvoldoende massa om zijn leven als supernova te eindigen. In plaats daarvan zal de ster een planetaire nevel produceren en eindigen als een witte dwerg.

Delta Leonis is geclassificeerd als een Delta Scuti variabele ster. Deze sterren worden ook wel dwerg-Cepheïden genoemd. Delta Scuti-variabelen variëren in helderheid als gevolg van pulsaties. Omdat ze een periodieke helderheidsvariatie vertonen kunnen ze worden gebruikt als standaardkaarsen om de afstanden tot andere objecten mee te berekenen. Ook sterren als Altaïr in het sterrenbeeld Arend – Aquila, Caph in Cassiopeia, Seginus in Boötes, Epsilon Cephei in Cepheus en Polaris Australis in Octans behoren tot deze klasse. De heldere ster Wega in Lyra – Lier en Denebola – Bèta Leonis in Leo – Leeuw behoren vermoedelijk tot deze klasse.

Wetenswaardigheden

Zosma heeft een visuele helderheid van magnitude 2,56 en is daarmee de vierde helderste lichtpunt in Leo maar de derde individuele helderste ster. Zosma is helderder dan de beide componenten van het Gamma Leonis-systeem – Algieba. Gamma Leonis heeft een gecombineerde schijnbare helderheid van magnitude 2,08 maar de beide componenten zijn van magnitude 2,37 en 3,64. Delta Leonis is lichtzwakker dan Regulus (mag. 1,40) en Denebola (mag. 2,11).

Delta Leonis is vermoedelijk een lid van de Ursa Major Moving Group – Collinder 285. Dit is een groep sterren waaronder ook de meeste heldere sterren van Ursa Major (met uitzondering van Dubhe en Alkaid) en waartoe ook Alphecca in Corona Borealis – Noorderkroon, Bèta Serpentis in Serpens – Slang, Menkalinan in Auriga – Voerman, Skat in Aquarius – Waterman, Gamma Leporis in Lepus – Haas en Zeta Boötis in Boötes – Ossenhoeder behoren. Men neemt aan dat deze sterren allemaal op ongeveer dezelfde tijd in dezelfde moleculaire wolk zijn ontstaan. De sterren volgen allemaal dezelfde beweging door de ruimte. De sterren van de groep zijn allemaal ongeveer 500 miljoen jaar oud.

Naamgeving

De naam Zosma komt van het Griekse zosma of zoma wat “de gordel” betekent. Het verwijst naar de positie van de ster in het sterrenbeeld Leo – Leeuw waar de ster de heup van de leeuw markeert. De naam werd vroeger ook wel gespeld als Zozma en Zozca.

Op 20 juli 2016 werd de naam officieel toegekend door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie.

Traditioneel was Zosma ook bekend als Duhr of Dhur. Deze naam is afgeleid van het Arabische woord voor “rug” en verwijst naar de rug van de leeuw. De 15^de eeuwse astronoom Ulugh Begh noemde de ster “Al Thahr al Asad” wat “de rug van de leeuw” betekent.

Delta Leonis deelde ooit ook samen met Theta Leonis (Chertan) de namen Zubra en Al Zubrah (de manen), Wadha (de wijze) en Al Kahil al Asad ( de ruimte tussen de schouders van de leeuw)

De Chinezen kennen Delta Leonis als 太微右垣五 (Tài Wēi Zuǒ Yuán wu), de Vijfde Ster van de Rechtermuur van de Opperste Paleisomheining. Dit Chinese asterisme bestaat verder uit de sterren Theta Leonis, Iota Leonis, Sigma Leonis en Bèta Virginis. De Opperste Paleisomheining is een van de Drie Omheiningen in de Chinese astronomie. Het representeert het keizerlijke hof. De sterren symboliseren vijf bewakers op de rechtermuur. Delta Leonis vertegenwoordigt 西上相 (Xīshǎngxiāng),  de Eerste Westerse Minister.

Locatie

Delta Leonis is vanwege de kenmerkende figuur van Leo gemakkelijk te vinden. De ster markeert de heup van de leeuw en ligt ten oosten van de Sikkel van Leeuw, een asterisme dat de kop, manen en schouders van de leeuw vormt, en ten noordwesten van de iets helderdere Denebola bij de staart van de leeuw. Delta Leonis vormt met Denebola en Chertan een driehoek.

De Sikkel kan worden gevonden met behulp van Megrez en Phecda, de binnenste sterren van de pan van de Grote Beer. Een lijn verlengd van Megrez door Phecda leidt je naar Regulus, de ster aan de basis van de Sikkel.

Delta Leonis kan worden gebruikt om een paar sterrenstelsels te vinden die als NGC 3588 zijn gecatalogiseerd. De twee sterrenstelsels – een spiraalvormig en een lensvormig – liggen op een afstand van ongeveer 65 miljoen lichtjaar van de Aarde en hebben visuele helderheden van magnitude 14,5 en 15,0. Ze bevinden zich net ten zuiden van Zosma.

Sterrenbeeld

Zosma bevindt zich in het sterrenbeeld Leo – Leeuw. Leo is een van de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden die Claudius Ptolemeus in de 2^de eeuw na Christus beschreef in de Almagest. In grootte is Leeuw het 12^de sterrenbeeld en het beslaat een oppervlakte van 947 vierkante graden. Het stelt de Nemeaanse leeuw, een van de 12 opdrachten van de Griekse held Hercules.

Leeuw is een van de best herkenbare sterrenbeelden. De Sikkel vormt de kop van de leeuw, Regulus het hart, Zosma en Chertan de romp en Denebola de staart.

Het sterrenbeeld is vooral bekend om zijn heldere sterren Regulus, de 21^ste helderste ster aan de hemel, Denebola, die gebruikt kan worden om de Virgo cluster van sterrenstelsels te vinden. andere opmerkelijke sterren in Leeuw zijn o.a. Wolf 359, een rode dwerg op slechts 7,86 lichtjaar afstand van de Aarde, de witte superreus Eta Leonis,  de koolstofster CW Leonis, Icarus, een van de meest verre bekende sterren, de variabel rode reus R Leonis en Caffau’s ster, met een leeftijd van 13 miljard jaar een van de oudst bekende sterren in ons sterrenstelsel.

Leo is ook bekend om zijn heldere sterrenstelsels. De bekendste zijn de Messier 96 Groep waarvan Messier 95, Messier 96 en Messier 105 de helderste zijn en de Leo Triplet, bestaande uit de sterrenstelsels Messier 65, Messier 66 en NGC 3226. Ook in Leo de botsende sterrenstelsels NGC 3226 en NGC 3227 en het elliptische sterrenstelsel NGC 3842.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in Leo – Leeuw te bekijken is de maand april als het sterrenbeeld ’s avonds hoger boven de horizon klimt. Het hele sterrenbeeld is zichtbaar tussen 90° en -65°.

De 10 helderste sterren in Leeuw zijn  Regulus (Alpha Leo, mag. 1,40), Algieba (Gamma Leo, mag. 2,08), Denebola (Bèta Leo, mag. 2,11), Zosma (Delta Leo, mag. 2,56), Epsilon Leonis (mag. 2,98), Chertan (Theta Leo, mag. 3,32), Adhafera (Zeta Leo, mag. 3,33), Eta Leonis (mag. 3.49), Subra (Omicron Leo, mag. 3,52), and Rho Leonis (mag. 3,9).

Delta Leonis – Zosma

Spectraalklasse	A5IV(n)
Variabele type	Delta Scuti
Schijnbare helderheid (magnitude)	2,56
Absolute helderheid (magnitude)	1,29
Afstand (lichtjaar – parsec)	58,4 – 17,9
Radiale snelheid (km/s)	-20,9
Massa (zon)	2,2
Lichtsterkte (zon)	2,14
Temperatuur (Kelvin)	8300
Leeftijd (miljoen jaar)	600 – 750
Rotatiesnelheid (km/s)	180
Sterrenbeeld	Leo – Leeuw
Namen en aanduidingen	Delta Leonis Zosma 68 Leonis HD 97603

Eerste publicatie: 27 maart 2024
Bron: Wikipedia, starfacts & anderen