AstronomieGeschiedenis

30 jaar geleden: supernova 1987a

SN 1987A
SN 1987A gefotografeerd door de Hubble Space Telescope. De Hubble heeft tijdens zijn bestaan veel onderzoek gedaan aan de supernova. Credit: NASA/ESA/Hubble

Toen in de nacht van 23 op 24 februari 1987 supernova 1987a voor het eerst zichtbaar werd aan de sterrenhemel raakten veel astronomen buiten zinnen van vreugde. Het was de meest nabije supernova sinds 1604. De supernova was zichtbaar voor bewoners aan het zuidelijk halfrond; zij waren getuige van het overlijden van een grote, zware ster. De supernova bleef vele maanden zichtbaar en astronomen bestuderen sinds die tijd de ontwikkelingen in dit gebied na de supernova.

Het is de meest nabije supernova sinds 1604. Supernova SN 1987a is ook de helderste supernova die we vanaf de Aarde hebben kunnen waarnemen sinds de uitvinding van de telescoop. De explosie vond ongeveer 160.000 jaar geleden plaats aan de rand van de Tarantula nevel in de grote Magelhaanse Wolk. Dit is een nabijgelegen dwergsterrenstelsel. Het licht van de explosie reist met een snelheid van 300 miljoen meter per seconde om uiteindelijk in de nacht van 23 op 24 februari 1987 de Aarde te bereiken. SN 1987a was zichtbaar vanaf het zuidelijk halfrond en bereikte in mei 1987 zijn grootste helderheid. Deze helderheid was vergelijkbaar met een gemiddelde ster. Na mei 1987 werd de supernova geleidelijk aan minder helder.

Het was de eerste gelegenheid voor moderne astronomen om een supernova van zo dichtbij waar te nemen. De waarnemingen van SN 1987a hebben veel meer inzichten opgeleverd over deze fascinerende objecten.

Het woord “nova” betekent “nieuwe ster”. Vroege astronomen zoals Johannes Kepler dachten dat ze getuige waren van de geboorte van een nieuwe ster toen hij in 164 voor het eerst een supernova zag die zijn naam heeft gekregen – De ster van Kepler. Het was de laatste nabije supernova en die vond plaats vóór de uitvinding van de telescoop. Tegenwoordig weten we dat we niet te maken hebben met de geboorte van een nieuwe ster maar de dood van een ster.

Wat was supernova 1987a? Een Type II supernova zoals SN 1987a is een gewelddadige stellaire gebeurtenis die wordt veroorzaakt door een explosie en de daaropvolgende ineenstorting van een ster. In dit geval ging het om de ster Sanduleak -69° 202. Dit was een blauwe superreus en dat was in die tijd een verrassing voor een Type II supernova. Astronomen verwachtten een rode superreus en niet en blauwe. Echter, tegenwoordig is het algemeen geaccepteerd dat blauwe superreuzen ook kunnen leiden tot een supernova.

SN 1987a bleek dus een supernova te zijn waarvan de kern in een was gestort. Dat betekent dat als de ster explodeert de kern van de ster ineenstort. Uitgaande van de grootte van de originele ster verwachtten de astronomen dat er een compact object in de kern gevormd zou hebben. Tot op heden zoeken astronomen naar de neutronenster die door de supernova achtergelaten zou moeten zijn maar tot op heden is die niet gevonden.

Waarom moeten we ons druk maken over supernovae? Nou, daar zijn enkele goede redenen voor.

1. Wij bestaan allemaal uit het stof van sterren. Dat is een veel gehoorde zin maar astronomen zijn er tegenwoordig van overtuigd dat een groot deel van de atomen in ons lichaam zijn ontstaan in sterren. Supernovae maken nieuwe atomen in sterren en dat zijn dezelfde atomen waaruit ons lichaam is opgebouwd en dezelfde atomen die tijdens een supernova de ruimte in worden geblazen.

2. hoog-energetische straling en de evolutie van leven. Astronomen geloven dat supernova explosies ons sterrenstelsel overspoelen met hoog-energetische straling die mogelijk bijdraagt aan de achtergrondstraling die zorgt voor mutaties en die van invloed is op de evolutie van leven op Aarde.

3. Een kosmische gangmaker voor ons eigen sterrenstelsel. Er is bewijs dat een supernova de aanzet heeft gegeven voor het ontstaan van ons zonnestelsel – onze Zon, de Aarde en de andere planeten dicht bij ons – vijf miljard jaar geleden.

Om al deze redenen en meer willen astronomen graag weten hoe een supernova explodeert en wat er plaatsvindt nadat dit gebeurt.

Eerste publicatie:23 februari 2017
Bron: earthsky.org