De meteorenzwerm der Ursiden

De Ursiden zijn een jaarlijkse meteorenzwerm die samenvalt met de wintersolstice. De Ursiden zijn actief van 17 tot 25 december en hebben hun maximum omstreeks 22 december, net voor Kerstmis.

Ze hebben een ZHR van ongeveer 10 meteoren per uur. De meteorenzwerm is vernoemd naar zijn radiant, het punt van waaruit alle meteoren lijken te komen, en dat bevindt zich in de richting van de heldere ster Kochab in het sterrenbeeld Ursa Minor – Kleine Beer.

In de loop der jaren hebben waarnemers tot wel 100 Ursiden-meteoren per uur gezien maar dan wel alleen in korte uitbarstingen. Normaal gesproken zijn er tijdens de piek vijf tot tien metereon te zien.

De Ursiden bewegen gemiddeld met een snelheid van ongeveer 30 kilometer per uur en daarmee is dit een gemiddeld langzame zwerm vergeleken met andere meteorenzwermen. De Ursiden werden begin 20ste eeuw ontdekt door de Engelse amateurastronoom William F. Denning.

In de jaren ’70 stelden astronomen een verband vast tussen de Ursiden en de komeet 8P/Tuttle, een periodieke komeet met een oplooptijd van 13,6 jaar. 8P/Tuttle werd op 5 januari 1858 door de Amerikaanse astronoom Horace Parnell Tuttle ontdekt en moet niet worden verward met komeet Swift-Tuttle (109P/Swift-Tuttle), het moederlichaam van de Perseïden.

De Ursiden zijn overal aan de hemel te zien, maar waarnemers op het noordelijk halfrond zien doorgaans meer meteoren omdat de radiant zich in de buurt van de noordelijke hemelpool in het sterrenbeeld Ursa Minor – Kleine Beer bevindt. Dit sterrenbeeld is voor noordelijke waarnemers circumpolair.

Het grootste aantal Ursiden is te zien tussen middernacht en zonsopgang en de beste tijd om ze waar te nemen is tijdens het laatste uur voor zonsopkomst. De Kleine Beer bereikt zijn hoogste punt aan de hemel net voor zonsopkomst.

De Ursiden bereiken dit jaar op zondag 22 december omstreeks 17:45 uur hun maximum. De radiant staat omstreeks 9 uur op zijn hoogste punt aan de hemel op ongeveer 65° boven de horizon. De beste tijd om naar Ursiden te kijken is op 22 december omstreeks 18:45 uur. De radiant staat dan ongeveer 40° boven de horizon. We hoeven dit jaar niet veel meteoren te verwachten; misschien 1-5 per uur. De Maan komt iets na middernacht op en is voor ongeveer 50% verlicht.

De Ursiden hebben een vrij scherpe piek van maximaal 16 uur. De Ursiden hebben met een snelheid van ongeveer 35 kilometer per seconde een gemiddelde snelheid.

Wetenswaardigheden

Kochab – Bèta Ursae Minoris, is een van de sterren die het asterisme van de Kleine Beer vormen. Het is de helderste ster in de kom van de Beer en slechts iets zwakker dan Polaris die de punt van de steel van de Beer markeert.

Kochab en de naburige Pherkad – Gamma Ursae Minoris, staan bekend als “De bewakers van de pool”: ze lijken om Polaris te cirkelen terwijl de Aarde draait.

De Ursiden produceerden voor het laatst korte uitbarstingen van meteoren in 1945 en 1986, toen de Aarde door een dicht spoor van puin trok dat door komeet 8P/Tuttle was achtergelaten. Waarnemers telden bij beide gelegenheden tientallen meteoren per uur.

Om duidelijk te maken dat ze uit Ursa Minor en niet door Ursa Major – Grote Beer – lijken te komen worden de Ursiden soms de Umiden genoemd. UMi is de drieletter afkorting voor Ursa Minor, terwijl UMa wordt gebruikt voor zijn grotere buur Ursa Major – Grote Beer.

De Ursiden

Eerste publicatie: 17 december 2024