zondag, februari 9, 2025
ster van de week

Rastaban – Beta Draconis

Bèta Draconis A – Rastaban is een gele superreus of heldere reus in een dubbelstersysteem dat ongeveer 380 lichtjaar van ons is verwijderd in de richting van het sterrenbeeld Draco – Draak. De ster heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,79 en is daarmee de derde helderste ster in het sterrenbeeld. Rastaban is herkenbaar als een van de vier sterren die de kop van de Draak vormen. Samen met de helderdere Eltanin markeert Rastaban de ogen van de hemelse Draak.

Stersysteem

Het Bèta Draconissysteem bestaat uit Bèta Draconis A, een heldere superreus of heldere reus, en Bèta Draconis B, een veel zwakkere dwergster. De twee componenten zijn 4,2 boogseconden van elkaar verwijderd en draaien met een periode van ongeveer 4000 jaar om een gemeenschappelijk zwaartepunt.

Bèta Draconis A dient als standaardster voor zijn spectraalklasse. De ster heeft de aanduiding G2Ib-IIa wat wijst op een gele superreus of heldere reus. De ster heeft een massa van zes zonsmassa en, omdat de ster van de hoofdreeks is afgebogen, is opgezwollen tot een grootte van 40 keer de Zon. De leeftijd van Rastaban wordt geschat op ongeveer 65 miljoen jaar.

Met een oppervlaktetemperatuur van ongeveer 5200 Kelvin heeft de ster een lichtsterkte van 996 keer die van de Zon. Rastaban draait met een snelheid van 10.7 km/s om zijn as.

Ook al is het een jonge ster, Rastaban heeft vanwege zijn hoge massa de w=voorraad waterstof in zijn kern relatief snel opgebrand en zal geen erg lange levensduur hebben. De ster is niet groot genoeg om als supernova te eindigen. In plaats daarvan zal de ster, wanneer hij aan het einde van zijn levenscyclus is gekomen, zijn buitenste lagen wegblazen en een planetaire nevel vormen en langzaam als een witte dwerg uitdoven.

Wetenswaardigheden

Het Bèta Draconis-systeem beweegt met een radiale snelheid van -20,825 km/s naar ons toe.

Rastaban varieert in helderheid slechts een honderdste van een magnitude, ook al ligt de ster op of nabij de Cepheïde-instabiliteitsstrook, die wordt bevolkt door Cepheïde-variabelen zoals Polaris in de Kleine Beer en Mekbuda in Tweelingen. In dit opzicht lijkt Rastaban op de superreuzen Sadalsuud en Sadalmelik in de Waterman, die ook niet in helderheid variëren. De reden waarom deze sterren niet variëren 9of in ieder geval niet met een grotere amplitude) is nog onbekend.

Rastaban vormt samen met de oranje reuzen Eltanin – Gamma Draconis, Grumium – Xi Draconis en de witte hoofdreeksster Kuma – Nu Draconis de Kop van de Draak.

Naamgeving

De naam Rastaban komt van het Arabische ra’s ath-thu’ban, wat “de kop van de slang” betekent. De naam verwijst naar de positie van de ster in de kop van de hemelse Draak. Het woord “thu’ban” verijst naar een grote slang.

De naam Rastaban werd op 21 augustus 2016 goedgekeurd door de Working Group on Star Names van de Internationale Astronomische Unie. De naam heeft formeel alleen betrekking op de component Bèta Draconis A.

Bèta Draconis was traditioneel ook bekend als Asuia en Alwaid. Alwaid komt van het Arabische Al’ Awai’d (de Moederkamelen), een asterisme bestaande uit Rastaban, Eltanin, Grumium, Kuma en Alrakis. In het Latijn werd dit asterisme Quinque Dromedarii genoemd, de Vijf Kamelen (Dromedarissen)

Locatie

Omdat Rastaban deel uitmaakt van een relatief helder asterisme, de kop van de Draak, is de ster relatief eenvoudig te vinden. de ster kan worden gevonden met behulp van de heldere sterren van het Noorderkruis in Cygnus – Zwaan. Een lijn die zich uitstrekt van Sadr, de centrale ster van het kruis, via Fawaris aan de vleugel van de Zwaan, leidt eerst naar Eltanin en vervolgens naar Rastaban. Zowel het Noorderkruis als de Kop van de Draak zijn ’s avonds tijdens de zomer op het noordelijk halfrond hoog boven je hoofd te vinden.

Kaart van het sterrenbeeld Draco - Draak met de namen van de sterren.
Kaart van het sterrenbeeld Draco – Draak met de namen van de sterren. Credit: Kuuke’s Sterrenbeelden/KStars

Sterrenbeeld

Rastaban bevindt zich in het sterrenbeeld Draco – Draak. Draco is een van de 48 Griekse sterrenbeelden, voor het eerst in de 2de eeuw na Christus door Claudius Ptolemeus vermeldt in zijn Almagest. Het sterrenbeeld wordt geassocieerd met Ladon, de draak die in de Griekse mythologie de tuinen van de Hesperiden bewaakte.

Met een oppervlakte van 1083 vierkante graden is Draco het 8ste grootste sterrenbeeld aan de hemel en het 4de grootste sterrenbeeld op het noordelijk halfrond. Het is circumpolair en gaat voor noordelijke waarnemers nooit onder. De Draak slingert het hele jaar door rond de Poolster en de Kleine Beer.

Draco - IAU-kaart
IAU-kaart van het sterrenbeeld Draco – Draak

Draco bevat verschillende interessante deepsky objecten. Dit zijn onder andere NGC 5866, het lensvormige sterrenstelsel Messier 102, het vervormde spiraalstelsel Arp 188 dat vermoedelijk is ontstaan door fusie van twee sterrenstelsels. Ook het Draco Dwergsterrenstelsel en NGC 6543 – de Kattenoognevel maken deel uit van de Draak. De Kattenoognevel is een planetaire nevel van magnitude 9,8 die ongeveer 3300 lichtjaar van ons is verwijderd. Verder bevindt de cluster van sterrenstelsels Abell 2218 zich in Draak. Deze cluster bevat ongeveer 10.000 leden en is ongeveer 2 miljard lichtjaar van de Aarde verwijderd.

De maand juli is de beste tijd om de sterren en deepsky objecten in de Draak waar te nemen. Het sterrenbeeld staat van ’s avonds hoog boven de horizon.

De 10 helderste sterren in Draak zijn Eltanin (Gamma Dra, mag. 2,23), Athebyne (Eta Dra, mag. 2,73), Rastaban (Bèta Dra, mag. 2,79), Altais (Delta Dra, mag. 3,07), Aldhibah (Zeta Dra, mag. 3,17), Edasich (Iota Dra, mag. 3,29), Chi Draconis (mag. 3,57), Thuban (Alpha Dra, mag. 3,65), Grumium (Xi Dra, mag. 3,75), en Giausar (Lambda Dra, mag. 3,85).

Bèta Draconis – Rastaban

SpectraalklasseG2Ib-IIa
Schijnbare helderheid (magnitude)2,79
Absolute helderheid (magnitude)-2,46
Afstand (lichtjaar – parsec)380 – 117
Radiale snelheid (km/s)-20,83
Massa (zon = 1)6,0
Lichtsterkte (zon = 1)996
Temperatuur (Kelvin)5200
Straal (zon = 1)40
Leeftijd (miljoen jaar)65
SterrenbeeldDraco – Draak
Namen en aanduidingenRastaban
Bèta Draconis
23 Draconis
HD 159181

Eerste publicatie: 4 juli 2024