Sterrenkunde koeterwaals

Sterrenkunde koeterwaals – Planetaire nevels

Het is verwarrend dat planetaire nevels absoluut niets met planeten te maken hebben. De verkeerde benaming komt uit de begindagen van de moderne astronomie toen telescopen een vreemd en wonderbaarlijk heelal onthulden. Astronomen vonden objecten die er rond en wazig uitzagen, dus vaag maar ook planeetachtig waren. Tegen de tijd dat astronomen eindelijk doorhadden wat ze waren was de term al blijven hangen.

De planetaire nevel Abell 39
De planetaire nevel Abell 39 heeft een diameter van ongeveer 5 lichtjaar en bevindt zich op een afstand van ongeveer 7000 lichtjaar van de Aarde. Credit: T.A. Rector (NRAO/AUI/NSF and NOAO/AURA/NSF) and B.A. Wolpa (NOAO/AURA/NSF)

Planetaire nevels zijn wat er gebeurt aan het einde van de levenscyclus van een zonachtige ster. Tijdens hun leven fuseren sterren waterstof tot helium en die kernfusie zorgt ervoor dat ze blijven schijnen. Maar uiteindelijk hebben ze geen bruikbare waterstof meer in hun kernen en schakelen ze over op het fuseren van helium. Als ook dat opraakt blijven ze achter met een kern van koolstof en zuurstof.

Zonachtige sterren hebben niet genoeg massa om de druk te genereren die nodig is om koolstof en zuurstof te laten fuseren en dus zit die kern daar gewoon.

Terwijl dit allemaal gebeurt doorloopt de rest van de ster verschillende stadia van opzwellen en krimpen en wordt de ster een rode reus. Met elke voorbijgaande cyclus verliest de ster meer en meer van zijn atmosfeer.

Uiteindelijk blijft alleen de overgebleven kern en een dunne wolk van waterstof, helium en andere elementen.

Wanneer de kern voor het eerst wordt blootgesteld heeft deze een temperatuur van enkele miljoenen  Kelvin. De intense straling die uit de kern stroomt verlicht de gaswolk eromheen waardoor de planetaire nevel ontstaat. Als de kern een maal is afgekoeld kan deze de show niet langer van stroom voorzien en wordt de nevel onzichtbaar. Daarom hebben planetaire nevels een relatief korte levensduur, slechts enkele tienduizenden jaren.

Ook al duren ze niet lang, planetaire nevels komen overal in ons sterrenstelsel voor, er zijn immers genoeg zonachtige sterren. En ja, ooit zal ook onze Zon een planetaire nevel creëren.

Meer over de verschillende nevels in het heelal vindt je in dit artikel op Kuuke’s Sterrenbeelden.

Dit artikel maakt deel uit van de serie Sterrenkunde – koeterwaals. Het zijn vertaalde en eventueel bewerkte berichten van de rubriek Astronomy 101 van de website UniverseToday