AG Carinae – HD 94910
AG Carinae – HD 94910 is een lichtsterke blauwe variabele (LBV) die zich op een afstand van ongeveer 17.000 lichtjaar bevindt in de richting van het zuidelijke sterrenbeeld Carina – Kiel. Met een schijnbare helderheid die varieert tussen 5,7 en 9,0 is de ster grotendeels onzichtbaar voor het blote oog.
AG Carinae is een van de meest lichtsterke sterren die we in ons sterrenstelsel kennen. De ster heeft een energieopbrengst die 600.000 – 900.000 keer groter is dan die van de Zon. Net als zijn bekendere buurman Eta Carinae zal hij zijn leven beëindigen als een heldere supernova.
Type ster
AG Carinae is een lichtsterke blauwe veranderlijke ster (LBV) die momenteel een overgang ondergaat tussen een massieve ster van spectraalklasse O en een Wolf-Rayet ster. De ster heeft een massa van 55 zonsmassa en een straal van 50 tot 500 keer die van de Zon. Met een effectieve temperatuur die varieert tussen 8000 en 26.000 Kelvin bedraagt de lichtsterkte tussen 600.000 en 900.000 keer die van de Zon.
AG Carinae is slechts een paar miljoen jaar oud en vanwege zijn grote massa wordt niet verwacht dat de ster langer dan 5 – 6 miljoen jaar zal leven. Net als andere sterren in deze klasse is hij zeer instabiel en verliest de ster in een ongekend tempo materie.
Lichtsterke blauwe variabelen zijn massieve, lichtsterke superreuzen- of hyperreuzensterren die instabiliteit ervaren en een breed scala aan spectroscopische en fotometrische variaties vertonen. Er zijn in de Lokale Groep van sterrenstelsels minder dan 50 LBV’s bekend. Deze sterren zijn gedurende langere perioden in rust en ondergaan daarna periodieke uitbarstingen en soms meer dramatische uitbarstingen om de stabiliteit te behouden.
AG Carinae vertoont grillige variaties in helderheid tussen magnitude 5,7 en 9,0. De ster ervaart onregelmatige pulsaties, evenals incidentele uitbarstingen.
De ster zet uit en trekt samen als gevolg van de stralingsdruk die vanuit de kern naar buiten duwt en de zwaartekracht die tegelijkertijd naar binnen drukt. Wanneer de uitwendige druk sterker is, wordt de ster enorm groot en werpt hij zijn buitenste lagen af. Grotere uitbarstingen vinden alleen plaats als de ster het gevaar loopt als supernova uit te gaan. Na de uitbarstingen keert de ster terug naar zijn rusttoestand en krimpt de ster naar zijn normale grootte.
Lichtsterke Blauwe Variabelen zijn ook bekend als S Doradus-veranderlijken, dit naar het klasse-prototype S Doradus in de Groet Magelhaanse Wolk. Andere voorbeelden van deze klasse zijn Eta Carinae en HR Carinae in het sterrenbeeld Carina, V4029 Sagittarii in Sagittarius, P Cygni in Cygnus, V1672 Aquilae in Aquila, V905 Scorpii in Scorpius en Westerlund 1-243 in Ara. De Pistoolster en de Pioenster in Sagittarius zijn vermoedelijk ook LBV’s.
Op zijn zwakst heeft AG Carinae de spectraalklasse WN11 en op zijn helderst lijkt hij een vroege hyperreus van spectraalklasse A. De ster ervaart dramatische veranderingen in zijn straal. Tijdens een visueel minimum heeft de ster een straal van ongeveer 65 keer die van de Zon en een oppervlaktetemperatuur van 20.000 – 40.000 Kelvin, en tijdens een maximum groeit de ster naar een straal van meer dan 400 keer die van de Zon en heeft de ster een effectieve temperatuur van 8000 Kelvin.
Terwijl LBV’s tijdens uitbarstingen doorgaans een constante bolometrische helderheid hebben, daalt de helderheid van AG Carinae van 1,5 keer die van de Zon bij een visueel minimum tot ongeveer 1 miljoen keer die van de Zon tijdens een visueel maximum. Dit kan te wijten zijn aan de hoeveelheid energie die nodig is om de buitenste lagen van de ster uit te zetten. Aangenomen wordt dat deze lagen een massa hebben van 0,6 tot 0,2 zonsmassa.
AG Carinae draait met een verwachte rotatiesnelheid van ongeveer 200 km/s en voltooit elke 13 dagen een rotatie. Evolutionaire modellen geven aan dat de ster het grootste deel van zijn leven een langzame draaier was, ook al lijkt de ster nu vrij snel te draaien.
De hete blauwe ster is omgeven door een nevel van uitgestoten materiaal. De halo van gas en stof heeft een binnenste straal van 1,3 lichtjaar en een buitenste straal van 3,9 lichtjaar. Het zie eruit als een ring maar het is in werkelijkheid een holle schil van stof en gas, gevormd door de krachtige stellaire wind van de ster.
De nevel rond AG Carinae bevat ongeveer 15 zonsmassa aan materiaal dat ongeveer 10.000 jaar geleden tijdens een uitbarsting van de ster werd uitgestoten. Krachtige stellaire winden hebben in een eerder stadium van de evolutie een holte van 28,7 lichtjaar rond de ster vrijgemaakt. Het gas in de nevel bestaat voornamelijk uit geïoniseerde waterstof en stikstof.
Wetenswaardigheden
Aangenomen wordt dat AG Carinae een initiële massa van ongeveer 100 zonsmassa had. De ster heeft een groot deel ervan verloren toen de ster zich van de hoofdreeks af bewoog en heeft nu een geschatte massa van 55 – 70 zonsmassa. Ook al is het een heel jonge ster, het is niet bekend of er een verband is met de hete, massieve O-klasse sterren die zich op een vergelijkbare afstand bevinden.
Studie waarbij gebruik werd gemaakt van modellering voor LBV’s die kandidaten zijn voor Type IIb-supernova’s geven aan dat het spectrum van AG Carinae overeenkomt met spectra van supernova-voorlopers vlak vóór de kerninstorting. In de onderzoeken werden echter modellen gebruikt voor sterren met een massa van 20 tot 25 zonsmassa.
De afstand tot AG Carinae is nog onzeker. Er werd ooit gedacht dat de ster 19.569 lichtjaar van de Aarde was verwijderd. Uit de gegevens van de Gaia Data Release 1 blijkt echter dat de ster en zijn buurman Hen 3-519 zich op een afstand van ongeveer 6523 lichtjaar bevinden. Dit zou betekenen dat de sterren niet zo lichtsterk zijn als LBV’s, maar eerder dat het voormalige rode superreuzen zijn met ongebruikelijke kenmerken die voortkomen uit binaire evolutie. Een onderzoek uit 2017 suggereerde echter dat de afstand 2,50 kiloparsec zou bedragen. Gebaseerd op de parallax verkregen in Gaia Data Release 2 bevindt AG Carinae zich op een afstand van 6500 parsec, terwijl een onderzoek uit 3019 een waarde van 3650 parsec opleverde.
AG Carinae is als WR 31b gecatalogiseerd. Zijn buurman Hen 3-159 als WR 31a. terwijl sommige onderzoeken de sterren op een vergelijkbare afstand plaatsen suggereren recentere onderzoeken dat Hen 3-159 veel verder weg staat. Er wordt aangenomen dat Hen 3-159 zich op een afstand van 28.000 lichtjaar bevindt. De ster heeft een massa van ongeveer 17 zonsmassa en een lichtsterkte van ongeveer 1.820.000 keer die van de Zon. De ster wordt omgeven door een Wolf-Rayet-nevel met een doorsnede van ongeveer 7,8 lichtjaar. Het is een kandidaat-LBV.
Naamgeving
AG Carinae heeft geen eigennaam. Omdat de ster op zijn helderst nauwelijks zichtbaar is, heeft de ster nooit een traditionele naam gehad. AG Carinae is een variabele steraanduiding, een identificatie gebaseerd op de Bayer-classificatie. Variabele sterren hebben identificatie-labels die bestaan uit een of twee Latijnse letters (bijvoorbeeld VY Canis Majoris, UY Scuti, VX Sagittarii) of de letter V en een cijfer (bijvoorbeeld V603 Aquilae, V340 Andromedae).
Locatie
AG Carinae ligt in het gebied ten zuidwesten van het Zuiderkruis en ten noordwesten van het Diamanten Kruis. De ster bevindt zich ongeveer halverwege tussen Mimosa in het Zuiderkruis en Markeb in het Valse Kruis (of tussen Gacrux en Aspidiske).
De ster bevindt zich in het gebeid tussen vier uitzonderlijk heldere deepsky-objecten: NGC 3372 – de Carinanevel, IC 2602 – de Zuidelijke Pleiaden, IC 2944 – de Rennende Kipnevel en NGC 3532 – de Wensputnevel.
Sterrenbeeld
AG Carinae bevindt zich in het sterrenbeeld Carina – Kiel. In de Griekse mythologie vertegenwoordigt Carina de kiel van het schip Argo, waarop Jason en de Argonauten naar Colchis voeren op hun zoektocht om het Gulden Vlies te bemachtigen. Het vormde met de aangrenzende sterrenbeelden Vela – Zeilen en Puppis – Achtersteven het verouderde sterrenbeeld Argo Navis.
Argo Navis was een van de Griekse sterrenbeelden, gecatalogiseerd door de Grieks-Romeinse astronoom Claudius Ptolemeus in de 2de eeuw na Christus. Het werd in de 18de eeuw door de Franse astronoom Nicolas-Louis de Lacaille opgedeeld in de drie kleinere sterrenbeelden.
Carina is het 34ste grootste van de 88 moderne sterrenbeelden. Het beslaat een oppervlakte van 494 vierkante graden aan de sterrenhemel. Met zes sterren helderder dan magnitude 3,0 – waaronder de navigatiesterren Canopus, Miaplacidus en Avior – is het een van de helderste zuidelijke sterrenbeelden. Canopus, de helderste ster van het sterrenbeeld is de tweede helderste ster aan de sterrenhemel (na Sirius).
De drie helderste sterren van het sterrenbeeld zijn allemaal geëvolueerde sterren; Canopus is een heldere reus en Miaplacidus en Avior zijn reuzen. Miaplacidus vormt samen met Theta, Upsilon en Omega Carinae een asterisme met den naam het Diamanten Kruis. Avior maakt, samen met de witte superreus Aspidiske in Carina en Alsephina en Markeb in Vela – Zeilen het asterisme het Valse Kruis.
Carina is ook de thuisbasis van de beroemde lichtsterke blauwe variabele Eta Carinae, de helderste ster in de Carinanevel en de Mira-variabelen S Carinae en R Carinae en de variabele reus q Carinae.
Het bekendste deepsky-object in het sterrenbeeld is de Carinanevel, een enorm stervormingsgebied op ongeveer 8500 lichtjaar van de Aarde, die de Homunculusnevel en Eta Carinae bevat.
Andere heldere deepsky-objecten in het sterrenbeeld zijn de Zuidelijke Pleiaden – IC 2602, de open sterrenhopen NGC 2516 – de Zuidelijke Bijenkorf en NGC 3532 – de Speldenkussencluster en NGC 3114 en de bolvormige sterrenhoop NGC 2808. Het sterrenbeeld herbergt ook de Kogel Cluster, een paar botsende sterrenstelsels die zich op ongeveer 3,7 miljard lichtjaar afstand bevinden.
De beste tijd van het jaar om Eta Carinae en andere sterren en deepsky-objecten in Carina waar te nemen is in de maand maart. Het hele sterrenbeeld is zichtbaar vanaf locaties ten zuiden van 20° noorderbreedte.
De 10 helderste sterren in Carina zijn Canopus (Alpha Car, mag. -0,74), Miaplacidus (Beta Car, mag. 1,69), Avior (Epsilon Car, mag. 1,86), Aspidiske (Iota Car, mag. 2,21), Theta Carinae (mag. 2,76), Upsilon Carinae (2,97), Omega Carinae (mag. 3,29), PP Carinae (p Car, mag. 3,22 – 3,55), V337 Carinae (q Car, mag. 3,36 – 3,44), and V357 Carinae (a Car, mag. 3,41 – 3,44).
AG Carinae
| Spectraalklasse | LBV of WN11h |
| Variabel type | LBV |
| Schijnbare helderheid (magnitude) | 6,96 (5,7 – 9,0) |
| Absolute helderheid (magnitude) | ~ -8 (tijdens een minimum) |
| Afstand (lichtjaar – parsec) | 17.000 – 5200 |
| Radiale snelheid (km/s) | -54 km/s |
| Massa (zon) | 55 |
| Lichtsterkte (zon) | 600.000 – 900.000 |
| Temperatuur (Kelvin) | 800 – 26.000 |
| Rotatiesnelheid (km/s) | 220 |
| Rotatie (dagen) | 13 |
| Sterrenbeeld | Carina |
| Namen en aanduidingen | AG Carinae HD 94910 |
Eerste publicatie: 6 maart 2024
Bron: Wikipedia/star-facts
