Almach – Gamma Andromedae

Gamma Andromedae – Almach is een viervoudig stersysteem in de richting van het sterrenbeeld Andromeda. Het systeem heeft een schijnbare helderheid van magnitude 2,27 en het is daarmee de op twee na helderste ster van Andromeda. Almach is een beetje zwakker dan Mirach en Alpheratz, de twee helderste sterren van het sterrenbeeld. De afstand tot de Aarde bedraagt ongeveer 350 lichtjaar. De ster is een populair doelwit voor amateurastronomen want de hoofdcomponenten vertonen een mooi kleurverschil, net zoals Izar in de Ossenhoeder – Boötes en Albireo in Zwaan – Cygnus. De helderdere component is een oranje/gele kleur terwijl de zwakkere component blauwwit van kleur is.

Stersysteem

Gamma Andromedae is met het blote oog als een enkele punt zichtbaar maar in feite is het een meervoudig stersysteem. De hoofdcomponenten worden aangeduid als Gamma¹ Andromedae en Gamma² Andromedae. De vormen een contrasterend paar dat ongeveer 10 boogseconden van elkaar is gescheiden.

Gamma² Andromedae is een dubbelstersysteem bestaande uit een spectroscopische dubbelster, Gamma Andromedae B en een begeleider, Gamma Andromedae C. Gamma¹ Andromedae en Gamma² Andromedae draaien met een periode van 4748 jaar om elkaar heen.

De primaire component, Gamma¹ Andromedae heet formeel Almach. Het is een ster van spectraalklasse K3IIb wat duidt op een heldere reuzenster die oranje van kleur lijkt. De ster heeft een straal van 80 keer die van de Zon. Met een oppervlaktetemperatuur van 4500 kelvin is de ster 2000 keer helderder dan de Zon. Almach heeft een berekende rotatiesnelheid van 17 kilometer per uur.

Gamma² Andromedae (Gamma Andromedae BC) is een drievoudige ster bestaande uit een spectroscopische dubbelster en een witte hoofdreeksster. De componenten hebben een schijnbare helderheid van magnitude 5,5 (Gamma Andromedae B) en 6,3 (Gamma Andromedae C). hun gecombineerde helderheid bedraagt magnitude 4,84. Gamma Andromedae BC is ongeveer 9,6 boogseconden geschieden van Gamma Andromedae A met een positiehoek van 63°.

Het binaire spectroscopische systeem, Gamma Andromedae B, bestaat uit twee blauwwitte hoofdreekssterren van spectraalklasse B9.5V. Het systeem staat dichter bij ons dan Gamma Andromedae A, op een afstand van ongeveer 260 lichtjaar.

Gamma Andromedae B en Gamma Andromedae C draaien met een periode van 63,67 jaar om elkaar heen op een gemiddelde afstand van slechts 0,3 boogseconden. Dit komt overeen met 33 Astronomische Eenheden.

Wetenswaardigheden

In 1778 ontdekte de Duitse astronoom en natuurkundige Johann Tobias Mayer de meervoudige aard van Gamma Andromedae. Mayer meldde dat de ster een dubbelster was.

Gamma² Andromedae werd in oktober 1842 door de Duits-Russische astronoom Wilhelm Struve ontdekt als een dubbelster. Struve merkte op dat de twee componenten minder dan een boogseconde van elkaar verwijderd waren.

Spectrogrammen gemaakt van oktober 1957 tot februari 1959 onthulden dat gamma Andromedae B zelf een spectroscopische dubbelster was, bestaande uit componenten van spectraalklasse B9.5V die met een periode van 2,67 dagen om elkaar heen draaien.

In de Babylonische astronomie vormden Almach en de sterren van Driehoek – Triangulum een sterrenbeeld genaamd ^MULAPIN(), “de ploeg”. Dit was het eerste sterrenbeeld dat werd gepresenteerd op een paar kleitabletten, bekend als de MUL.APIN. dit was een Babylonisch astronomisch compendium met 66 sterren en sterrenbeelden, met aantekeningen over de data van opkomst, ondergang en doorgang. Het Babylonische compendium werd genoemd naar de openingswoorden van de tekst, die overeenkwamen met het eerste sterrenbeeld van het jaar. In Mesopotamië markeerde de heliakale opkomst van het sterrenbeeld Ploeg (verschijning aan de hemel vóór zonsopkomst na een periode van onzichtbaarheid) in februari het begin van het ploegen in de lente. Het vroegste exemplaar van de MUL.APIN dateert uit 686 voor Christus maar de tekst zou rond 1000 voor Christus zijn samengesteld.

Net als veel andere heldere sterren is Almach in talloze fictiewerken gebruikt of genoemd. De meest bekende toepassingen zijn onder andere de romans Uranie (1889) van Camille Flammarion, Isaac Asimov’s Foundation uit 1957 en Jack Vance’s The Five Gold Bands uit 1953.

Naamgeving

De naam Almach komt van het Arabische al-‘anāq, wat karakal (woestijnlynx) betekent. De naam werd ook gespeld als Almak, Almaak, Alamak, Almaach en Almaack.

Op 20 juli 2016 werd de naam door de Working Group on Starnames (WGSN) van de Internationale Astronomische Unie officieel toegekend. De naam is formeel alleen van toepassing voor de component Gamma Andromedae A (Gamma¹ Andromedae).

In de middeleeuwse Arabische astronomie was de ster ook bekend als Rijl al Musalsalah, wat “de voet van de geketende “vrouw” betekent. De naam verwijst naar de positie van de ster in het sterrenbeeld Andromeda waar Almach de voet van Andromeda markeert.

De Egyptische astronoom Al Achsasi al Mouakket noemde de ster in zijn Calendarium “Khamis al Naamet”, “de vijfde struisvogel”. De naam werd in het Latijn vertaald als Quinta Struthionum. De andere sterren die struisvogels vertegenwoordigden waren Beta Ceti – Prima Struthionum, Theta Ceti – Secunda Struthionum, Tau Ceti – Tertia Struthionum en Baten Kaitos – Zeta Ceti – Quarta Struthionum. Upsilon Ceti stond ook bekend als “de vijfde struisvogel” en het is onbekend waarom Al Achsasi al Mouaket in plaats daarvan de naam voor Almach gebruikte.

De Chinezen kennen Almach als 天大將軍一 (Tiān Dà Jiāng Jūn yī), de Vijfde Ster van de Grote Generaal van de Hemel. De Grote Hemelse Generaal is een Chinees asterisme bestaande uit Almach samen met Phi Persei, 51 Andromedae – Nembus, 49 Andromedae, Chi Andromedae, Upsilon Andromedae – Titawin, Tau Andromedae, 56 Andromedae, Beta Trianguli, Gamma Trianguli en Delta Trianguli. Het asterisme maakt deel uit van het Band-huis, dat het lichaam van de Witte Tijger voorstelt.

Locatie

Almach is relatief gemakkelijk te vinden. De ster maakt deel uit van een keten van drie sterren tussen het Grote Vierkant van Pegasus en het sterrenbeeld Perseus. De keten wordt gevormd door Alpheratz, de ster linksboven van het Grote Vierkant, Mirach, een roodachtig ester van gelijke helderheid en Almach, die vlakbij de grens met Perseus ligt. Almach ligt grofweg langs de denkbeeldige lijn die loopt van Caph tot Schedar, de sterren aan de rechterkant van de W van Cassiopeia.

De keten van drie heldere sterren wordt vaak gebruikt om Mirfak, de helderste ster in Perseus, en de beroemde veranderlijke ster Algol te vinden. Mirfak, de centrale ster van de Alpha Persei Cluster, wordt gevonden door de lijn van Mirach naar Almach te verlengen in de richting van Perseus. Algol vormt een driehoek met Mirfak en Almach.

Almach kan ook gebruikt worden om verschillende interessante deepsky-objecten te vinden die zich in het gebied tussen de ster en zijn buurman Algol in Perseus bevinden. Deze omvatten de heldere open sterrenhopen Messier 34 (mag. 5,5), het randloze spiraalstelsel NGC 891 (mag. 10,8), het spiraalstelsel NGC 1003 (mag. 11,2), het lensvormige stelsel NGC 1023 (mag. 10,4) en het spiraalstelsel IC 239 van magnitude 12,1.

De heldere grote open sterrenhoop NGC 752 bevindt zich ongeveer 5° en zuiden en iets ten westen van Almach. De sterrenhoop heeft een visuele helderheid van magnitude 5,7 en is 1300 lichtjaar van ons verwijderd.

Sterrenbeeld

Almach bevindt zich in het sterrenbeeld Andromeda. Dit sterrenbeeld verbeeldt prinses Andromeda uit de Griekse mythologie. Het sterrenbeeld beslaat een oppervlakte van 722 vierkante graden aan de noordelijke sterrenhemel. In grootte is Andromeda het 19^de sterrenbeeld van de 88. Het bevindt zich in de buurt van verschillende andere sterrenbeelden die verband houden met de mythe van Perseus: Cassiopeia, Cepheus, Pegasus en Cetus. Net zoals deze sterrenbeelden is Andromeda een van de 48 klassieke Griekse sterrenbeelden die in de 2^de eeuw na Christus door Ptolemeus in zijn Almagest werden opgenomen.

Het sterrenbeeld is vooral bekend omdat het de thuisbasis is van de grootste buur van de Melkweg, de Andromedanevel (Messier 31) en zijn twee kleinere satellieten, Messier 32 en Messier 110. Het bevat ook het spiraalstelsel NGC 891 en de planetaire nevel NGC 762 – de Blauwe Sneeuwbalnevel en de heldere open sterrenhopen NGC 752 en NGC 7686.

De beste tijd van het jaar om de sterren en deepsky-objecten in Andromeda waar te nemen is de maand november, als het sterrenbeeld in de avonduren hoog boven de horizon komt.

De 10 helderste sterren in Andromeda zijn Mirach (Beta And, mag. 2,05), Alpheratz (Alpha And, mag. 2,06), Almach (Gamma And, mag. 2,10), Delta Andromedae (mag. 3,28), Nembus (51 And, mag. 3,57), Omicron Andromedae (mag. 3,62), Lambda Andromedae (mag. 3,8), Mu Andromedae (mag. 3,87), Zeta Andromedae (mag. 4,08), and Titawin (Upsilon And, mag. 4,10).

Almach – Gamma Andromedae A

Gamma Andromedae BC

Eerste publicatie: 15 november 2024